Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Κωνσταντίνος Ι. Τόσιος, Επίκουρος Καθηγητής Στοματολγίας ΕΚΠΑ,Νικόλαος Νικητάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Στοματολγίας ΕΚΠΑ, Παναγιώτης Χριστόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Ο όρος οδοντοθυλάκιο χρησιμοποιείται στη βιβλιογραφία για να
περιγράψει δύο διαφορετικές οντότητες: το φυσιολογικό ιστό εξωμεσεγχυματικής
προέλευσης (χωρίς επιθηλιακά στοιχεία), ο οποίος περιβάλλει το όργανο της
αδαμαντίνης και την οδοντική θηλή του αναπτυσσόμενου οδοντικού σπέρματος πριν
και ο οποίος συμβάλλει στο συντονισμό της ανατολής και παρέχει πρόδρομα κύτταρα
για το περιοδόντιο, αλλά και τον ιστό που περιβάλλει τη μύλη ενός έγκλειστου
δοντιού. Στη δεύτερη περίπτωση το οδοντοθυλάκιο αποτελείται από συνδετικό ιστό
και οδοντογενές επιθήλιο. Η προτίμηση ορισμένων οδοντογενών όγκων για περιοχές
εγκλείστων δοντιών υποδηλώνει πιθανή συμμετοχή των οδοντοθυλακίων τους στην
παθογένεση των όγκων. Η έκφραση του πεπτιδίου που σχετίζεται με την παραθορμόνη
(Parathyroid hormone related peptide, PTHrP) και του υποδοχέα του (PTH1R),
μορίων που συμβάλλουν στην οστεοκλαστογένεση και κατέχουν ιδιαίτερα σημαντικό
ρόλο στην εμβρυολογική ανάπτυξη, έχει μελετηθεί σε οδοντογενείς κύστεις
(ακρορριζικές και οδοντοφόρους) και όγκους (κερατινοκυστικούς οδοντογενείς
όγκους και αδαμαντινοβλαστώματα), αλλά όχι σε οδοντοθυλάκια εγκλείστων.
Σκοπός της εργασίας είναι η μελέτη της ανοσοϊστοχημικής έκφρασης των πρωτεϊνών
PTHrP και PTH1R, οι οποίες συνδέονται στενά με την οστεοκλαστογένεση υπό
φυσιολογικές συνθήκες ανατολής και επηρεάζουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό, στα
οδοντοθυλάκια εξαχθέντων εγκλείστων τρίτων γομφίων ανθρώπων. Με βάση τα μέχρι
σήμερα βιβλιογραφικά δεδομένα, δεν έχει πραγματοποιηθεί παρόμοια μελέτη.
Υλικά και Μέθοδος: Από το αρχείο του Εργαστηρίου Στοματολογίας της
Οδοντιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ επιλέχθηκαν 16 περιπτώσεις οδοντοθυλακίων πλήρως
έγκλειστων τρίτων γομφίων στις οποίες παρατηρήθηκε μικροσκοπικά οδοντογενές
επιθήλιο, με τη μορφή επενδυτικού επιθηλίου λεπτού πάχους, νησίδων,
υπολειμμάτων του λεπτυνθέντος επιθηλίου του οργάνου της αδαμαντίνης ή
συνδυασμός τους. Σε μικροτομές 5μm πραγματοποιήθηκαν ανοσοϊστοχημικές χρώσεις
με το Bond Polymer Refine Detection Kit σε πλήρως αυτοματοποιημένο σύστημα
επεξεργασίας. Τα αντισώματα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν τα: PTHrP, rabbit
polyclonal, (H-137) sc-20728, Santa Cruz Biotechnology, Inc., σε συγκέντρωση
1:20 και PTH1R, mouse monoclonal, (3D1.1) sc-12722, Santa Cruz Biotechnology,
Inc., σε συγκέντρωση 1:20. Οι ανοσοϊστοχημικά κεχρωσμένες μικροτομές
αξιολογήθηκαν από 2 ανεξάρτητους κριτές με τη βοήθεια οπτικού μικροσκοπίου ως
προς το φαινότυπο των κεχρωσμένων κυττάρων (επιθηλιακά των νησίδων ή/και του
επενδυτικού επιθηλίου και κύτταρα υποστρώματος), το ποσοστό των θετικών
κυττάρων και την ένταση της χρωστικής αντίδρασης.Το ποσοστό των θετικά
κεχρωσμένων κυττάρων του κάθε κυτταρικού πληθυσμού (PP: Percentage of Positive
staining cells) υπολογίστηκε σύμφωνα με διαβαθμιζόμενη κλίμακα 3 κατηγοριών.Η
ένταση της ανοσοϊστοχημικής χρώσης (SI: Staining Intensity), για κάθε κυτταρικό
πληθυσμό που μελετήθηκε, υπολογίστηκε σύμφωνα με μια κλίμακα 4 κατηγοριών. Η
συνολική ανοσοαντίδραση (IRS: Immunoreactivity Score) υπολογίστηκε από το
γινόμενο PPxSI. Λόγω της περιγραφικής φύσης και του μικρού μεγέθους του
δείγματος, δεν κρίθηκε απαραίτητη η στατιστική αξιολόγηση.
Αποτελέσματα: Στα επιθηλιακά κύτταρα η έκφραση της PTHrP ήταν πυρηνική και
στικτή κυτταροπλασματική. Σε όλες τις περιπτώσεις ήταν ισχυρή (IRS=6) και
αφορούσε στο σύνολο των κυττάρων, τόσο στις νησίδες οδοντογενούς επιθηλίου, όσο
και στο πλακώδες επιθήλιο, αλλά και στο τύπου οργάνου της αδαμαντίνης. Στα
κύτταρα του υποστρώματος η έκφραση της PTHrP ήταν πυρηνική. Σε 15 από τις 16
περιπτώσεις (93,75%) παρατηρήθηκαν κεχρωσμένα κύτταρα στρώματος σε ποσοστό
υψηλότερο του 50% του συνόλου των κυττάρων, ενώ σε 1 περίπτωση το ποσοστό αυτό
δεν ξεπέρασε το 50%. Η έκφραση του PTH1R ήταν αμιγώς κυτταροπλασματική και
αφορούσε σε όλες τις περιπτώσεις ποσοστό υψηλότερο του 50% των κυττάρων στις
νησίδες οδοντογενούς επιθηλίου, στο πλακώδες επιθήλιο και στο τύπου του οργάνου
της αδαμαντίνης. Σε αντίθεση, όμως, με την PTHrP, μόνο σε 2 περιπτώσεις η
έκφραση αυτή ήταν έντονη. Στα κύτταρα του στρώματος η έκφραση του PTH1R ήταν
ισχυρή μόνο σε 1 περίπτωση. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων (75%) η ένταση της
χρώσης ήταν μέτρια, ενώ σε 3 περιπτώσεις (18,75%) παρατηρήθηκε ασθενής χρώση.
Ως προς το ποσοστό των θετικών κυττάρων, σε 4 περιπτώσεις (25%) ήταν μεγαλύτερο
του 50% και σε 1 από τις υπόλοιπες 12 περιπτώσεις δεν ξεπέρασε το 5%.
Συμπεράσματα: Στο οδοντογενές επιθήλιο και σε κύτταρα του στρώματος του
οδοντοθυλακίου εγκλείστων τρίτων γομφίων εκφράζονται η PTHrP και ο PTH1R. Η
έκφρασή τους μπορεί να σχετίζεται με την ενεργό κατάσταση πολλαπλασιασμού, στην
οποία βρίσκονται τα κύτταρα αυτά, καθώς και του δυναμικού τους για
διαφοροποίηση. Η έκφραση της PTHrP εμφανίζεται σταθερά ισχυρή, ενώ η έκφραση
του PTH1R εμφανίζεται διαφορετική σε κάθε περίπτωση, παρατηρείται δε
συνδιακύμανση στην έκφραση μεταξύ επιθηλιακών κυττάρων και κυττάρων στρώματος,
με αυτή των πρώτων να είναι σε όλες τις περιπτώσεις υψηλότερη από αυτή των
δεύτερων. Η διαφορική έκφραση του PTH1R ίσως σχετίζεται με διαφορετικό δυναμικό
πολλαπλασιασμού.Το οδοντοθυλάκιο του έγκλειστου τρίτου γομφίου δεν είναι
αδρανές, ωστόσο απαιτείται έρευνα σε μεγαλύτερο αριθμό οδοντοθυλακίων, καθώς
και συγκριτική μελέτη οδοντοθυλακίων με οδοντογενείς κύστεις και όγκους,
προκειμένου να διεξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη τη
δυνατότητα της PTHrP για εσωκρινή δράση και του αποτελέσματος αυτής της δράσης
στον κύκλο ζωής του κυττάρου, θα ήταν σκόπιμο να γίνεται αναλυτική αναφορά της
ακριβούς εντόπισής της στις επόμενες μελέτες.
