Περίληψη:
Στο πλαίσιο της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας, μελετήθηκε το Άνω
Πλειστοκαινικό έως Ολοκαινικό μικροπαλαιοντολογικό αρχείο των βενθονικών
τρηματοφόρων, των πυρήνων ιζήματος ΔΕΗ1 και ΔΕΗ5, που συλλέχθηκαν από την
υφαλοκρηπιδική ζώνη του ΒΔ-κεντρικού Αιγαίου και συγκεκριμένα από την περιοχή
του Νότιου Ευβοϊκού Κόλπου. Η μελέτη στόχευσε στη διερεύνηση της επίδρασης των
διακυμάνσεων της στάθμης της θάλασσας στις ρηχές θαλάσσιες λεκάνες του
Ελληνικού Μεσογειακού χώρου, κατά την εποχή μετά το μέγιστο της τελευταίας
παγετώδους περιόδου έως σήμερα. Στα ιζήματα των δύο πυρήνων, όπου σύμφωνα με
τις χρονολογήσεις καλύπτουν ένα χρονικό διάστημα πάνω από 13540 cal. yr ΒΡ,
έχει καταγραφεί η παλαιοωκεανογραφική ιστορία αυτών των περιβαλλόντων, από την
εποχή που αποτελούσαν περίκλειστες λιμνοθάλασσες, λίγων μόνο μέτρων, όταν η
στάθμη της θάλασσας στο Αιγαίο βρισκόταν χαμηλότερα των -60m από τη σημερινή,
μέχρι την πλήρη είσοδο της θάλασσας και την ανάπτυξη παρόμοιων με τις σημερινές
συνθήκες αβαθών θαλασσίων υδάτων.
Οι λεπτομερείς μικροπαλαιοντολογικές αναλύσεις των δύο πυρήνων κατέληξαν στην
αναγνώριση 135 ειδών βενθονικών τρηματοφόρων στον πυρήνα ΔΕΗ1 και 151 στον
πυρήνα ΔΕΗ5. Μέσω των στατιστικών μεθόδων που πραγματοποιήθηκαν, διακρίθηκαν
έξι συνολικά συναθροίσεις βενθονικών τρηματοφόρων, με διακριτά
μικροπαλαιοντολογικά χαρακτηριστικά. Η οικολογική ερμηνεία αυτών αλλά και των
περιβαλλοντικών δεικτών που υπολογίστηκαν, οδήγησε στον προσδιορισμό των
βιοφάσεων στις οποίες αποκρίνονται και που αποκαλύπτουν τη σταδιακή αύξηση του
βάθους στην υπό μελέτη περιοχή, από το Ανώτερο Πλειστόκαινο έως σήμερα.
Συγκεκριμένα, διαχωρίστηκαν 3 χρονικά στάδια εξέλιξης του Νότιου Ευβοϊκού
Κόλπου:
Στάδιο 1ο: Προ-Ολοκαινική Άνοδος της Θαλάσσιας Στάθμης
Σε αυτό το διάστημα ο χώρος του Νότιου Ευβοϊκού Κόλπου αποτελεί υφάλμυρη
λιμνοθάλασσα, βάθους λίγων δεκάδων μέτρων (<30 m), όπως περιγράφεται από τις
βιοφάσεις VI, V και IV του πυρήνα ΔΕΗ5. H βιοφάση ΙV (συνάθροιση Ammonia tepida
group) είναι η αρχαιότερη (>13,21 cal. kyr ΒΡ) και καταδεικνύει ένα πολύ
περιορισμένο περιβάλλον, μίας περίκλειστης λιμνοθάλασσας, βάθους περίπου 10m,
στην οποία αναπτύσσεται μία μονοειδική έως ολιγοειδική πανίδα ευρύαλων και καλά
ανεκτικών σε συνθήκες περιβαλλοντικής διαταραχής (stress) ειδών. Η βιοφάση V
(συνάθροιση Elphidium poeyanum-Ammonia tepida group), στο τέλος του
Πλειστοκαίνου (12,89-13,21 cal. kyr ΒΡ), παρουσιάζει την πρώιμη μείωση της
έντασης του οικολογικού περιορισμού, μεταφρασμένη στην επαρκή οξυγόνωση και
στην αφθονία τροφής, όμως η πανίδα της εποχής παραμένει εξαιρετικά φτωχή. Περί
την αρχή του Ολοκαίνου (12,89-9,09 cal. kyr ΒP), η βιοφάση VI (συνάθροιση
Ammonia tepida group-Aubignyna perlucida), αποκαλύπτει τα πρώτα στάδια
«ανοίγματος» του κόλπου και την ανάπτυξη περισσότερων ειδών, αν και υφάλμυρων,
στην ανοιχτή και υφάλμυρη λιμνοθάλασσα βάθους <30 m, που διαμορφώνεται εκείνο
το διάστημα.
Στάδιο 2ο: Ολοκαινική Άνοδος της Θαλάσσιας Στάθμης
Στο μέσο Ολόκαινο (8,2 έως 4,86 cal. kyr ΒΡ), στην υπό μελέτη περιοχή
εξελίσσεται ένας μεσοπαράκτιος έως ρηχός περιπαράκτιος χώρος, βάθους περίπου 60
m, στον οποίο μπορούν να διακριθούν δύο βιοφάσεις, οι I και ΙΙ του πυρήνα ΔΕΗ1.
Από τα 8,2 έως 7,31 cal. kyr ΒΡ, στη βιοφάση II (συνάθροιση Bulimina
marginata-Ammonia beccarii), διαφαίνεται η αυξημένη συγκέντρωση τροφικών
στοιχείων, προερχόμενη από την αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά και της
ηπειρωτικής παροχής, προκαλώντας ένα ήπιο φαινόμενο ευτροφισμού και μείωση των
επιπέδων οξυγόνου. Στην πλούσια πανίδα της εποχής παρατηρείται η ελλιπής
ανάπτυξη ειδών-δεικτών καλής οξυγόνωσης. Τις συνθήκες αυτές ακολουθεί η
εμφάνιση υφάλμυρων ειδών στη βιοφάση I (συνάθροιση Haynesina
depressula-Elphidium granosum), από τα 7,31
έως τα 4,86 cal. kyr ΒΡ. Το γεγονός αυτό αποδόθηκε σε πιθανή προέλαση ποτάμιου
δέλτα, μέσα σε προηγούμενα καθαρά θαλάσσιο περιβάλλον, παρόμοια με αυτές που
έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία, από τα 6 kyr BP και μετά, σε αρκετές περιοχές
στην Εύβοια. Το φαινόμενο αυτό επηρέασε την αλμυρότητα και απέθεσε υφάλμυρα
ιζήματα στο ρηχό περιπαράκτιο χώρο που εκτείνονταν τότε στο Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο.
Στάδιο 3ο: Ολοκαινική Υψηλή Στάθμη της Θάλασσας
Στοιχεία για την περίοδο από τα 9,09 έως και μετά τα 1,21 cal. kyr BP, δίνει η
βιοφάση III (συνάθροιση Miliolina-Textularia agglutinans group) του πυρήνα
ΔΕΗ5. Κύρια οικολογική συνιστώσα του περιβάλλοντος, που αποτίθενται τα ιζήματα
του πυρήνα εκείνο το διάστημα, είναι η σημαντική δράση θαλάσσιων ρευμάτων, η
οποία έχει αναμείξει μεσοπαράκτιες μαζί με περιπαράκτιες αποθέσεις. Πάντως, από
το μικροπαλαιοντολογικό περιεχόμενο αυτού του διαστήματος φαίνεται ξεκάθαρα η
μετάβαση από τις Κάτω-Ολοκαινικές λιμνοθαλάσσιες συνθήκες στις μεσοπαράκτιες
έως ρηχές περιπαράκτιες του Μέσου Ολοκαίνου και η εν συνεχεία εξέλιξη αυτών σε
ακόμα βαθύτερες.
