Περίληψη:
Το περιεχόμενο της συγκεκριμένης εργασίας αφορά την ελληνική πανίδα της κλασικής και της ύστερης αρχαιότητας και τη διαχρονική μεταβολή των πληθυσμών της μέχρι σήμερα.
Οι κυριότερες πηγές για την πανίδα της αρχαιότητας είναι, εκτός, από ιστορικά, γεωγραφικά και ζωολογικά κείμενα της εποχής, οι απεικονίσεις ζώων σε αγγεία, νομίσματα, τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, διάφορα αγάλματα ζώων, καθώς και ζωικά κατάλοιπα (κυρίως οστά) από αρχαιολογικές ανασκαφές.
Από τη μελέτη των κειμένων της κλασικής και της ύστερης αρχαιότητας (5ος αιώνας π.Χ. – 3ος αιώνας μ.Χ.) των εξής 8 αρχαίων συγγραφέων: Ξενοφών, Αριστοτέλης, Αριστοφάνης, Βυζάντιος, Πλίνιος, Δίων Χρυσόστομος, Πλούταρχος, Παυσανίας και Αιλιανός, βρέθηκαν αναφορές για 205 διαφορετικά είδη ή τάξα ζώων. Οι γνώσεις των ανθρώπων εκείνης της εποχής για το ζωικό βασίλειο, όπως προέκυψε από τα κείμενα αφορά κυρίως τα εξής 4 ζωικά φύλα: Μαλάκια, Αρθρόποδα, Εχινόδερμα και Χορδωτά, με συντριπτική υπεροχή των Χορδωτών (152 είδη ή 74,15% του συνόλου των ειδών). Όσον αφορά το φύλο των Χορδωτών επικρατούν οι ομοταξίες Πτηνά, Ιχθύες και Θηλαστικά με ποσοστά 37,50% (57 είδη), 33,56% (51 είδη) και 21,05% (32 είδη) αντίστοιχα.
Κάποια είδη που περιλαμβάνονταν στην ελληνική πανίδα της κλασικής και της ύστερης αρχαιότητας, όπως το λιοντάρι, η λεοπάρδαλη και η μεγάλη ωτίδα, σήμερα έχουν εκλείψει από τον ελλαδικό χώρο, κάποια άλλα είδη που σήμερα είναι κοινά, όπως είναι η γάτα, η κότα και το παγώνι εισήχθησαν, περίπου, εκείνη την εποχή ή λίγο νωρίτερα από άλλες περιοχές, ενώ κάποια άλλα είδη που σήμερα είναι επίσης κοινά, όπως το αγριοκούνελο και ο φασιανός, ήταν άγνωστα εκείνη την εποχή (δεν αναφέρονται στα κείμενα), γιατί η εισαγωγή τους έγινε αργότερα στον ελλαδικό χώρο από άλλες περιοχές.
Τα διάφορα είδη των ζώων αναφέρονται στα αρχαία κείμενα για διάφορους λόγους, οι οποίοι μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Η μία κατηγορία αφορά τη μελέτη των ίδιων των ζώων και των μεταξύ τους σχέσεων, π.χ. περιγραφή, συμπεριφορά, γεωγραφική εξάπλωση, οικοθέση κ.λ.π., ενώ η άλλη κατηγορία αφορά τη σχέση των ζώων με τους ανθρώπους και ιδιαίτερα τη χρήση των ζώων από τον άνθρωπο, π.χ. αγροτικές εργασίες, μεταφορές, διατροφή, κυνήγι, θυσίες, μυθολογία κτλ
Όπως προέκυψε από την εργασία μας, ο ελλαδικός χώρος και σ` ένα μεγάλο βαθμό μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα αποτελούσε μια περιοχή με ασύγκριτα πλούσια πανίδα και με αρκετά είδη ζώων που σήμερα έχουν εξαφανιστεί ή υπάρχουν σε πολύ μικρότερους αριθμούς. Για τη σημερινή κατάσταση του περιβάλλοντος και της πανίδας της χώρας μας, είναι υπεύθυνες σχεδόν αποκλειστικά οι ανθρώπινες δραστηριότητες και παρεμβάσεις
Οι κυριότερες αιτίες για την υποβάθμιση της ελληνικής πανίδας κατά την κλασσική και την ύστερη αρχαιότητα ήταν κυρίως η αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού, η καταστροφή ή η μείωση των ενδιαιτημάτων των αγρίων ζώων από ανθρώπινες παρεμβάσεις (π.χ. η αποψίλωση των δασών), η έντονη κυνηγετική δραστηριότητα και γενικότερα η αλόγιστη συλλογή και κατανάλωση των αγρίων ζώων από τους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Στις αρχές με μέσα του 20ου αιώνα, η κατάσταση έφτασε κοντά στο χείλος της καταστροφής.
Στις παλαιότερες απειλές προστέθηκαν και νέες, όπως η βιομηχανική ρύπανση, η μόλυνση από τα φυτοφάρμακα, η αλόγιστη τουριστική ανάπτυξη, η δημιουργία χιλιάδων επαρχιακών και δασικών δρόμων, η αυξανόμενη αστικοποίηση, η εξόντωση μεγάλων αριθμών ζώων που θεωρούνταν επιβλαβή από αγρότες και κτηνοτρόφους κτλ. Παρ`όλα αυτά, τα τελευταία 30-40 χρόνια έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για τη διατήρηση και προστασία εθνικών δρυμών αλλά και των απειλούμενων βιοτόπων, ζώων και φυτών κάτι που οφείλεται στην ανάπτυξη μεγαλύτερης οικολογικής συνείδησης και στις αλλαγές στην νομοθεσία που αφορά το περιβάλλον με τη θέσπιση μέτρων προστασίας. Σήμερα, η ελληνική πανίδα, παρά τις περιβαλλοντικές καταστροφές παραμένει μια από τις πιο πλούσιες στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο, τόσο σε αριθμό ειδών, όσο και σε μεγέθη πληθυσμών συγκεκριμένων ειδών και ζώων. Συνολικά στη χώρα μας έχουν καταγραφεί σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία περίπου 23.130 είδη ζώων της ξηράς και του γλυκού νερού και 3.500 είδη της θάλασσας, ενώ όταν μελετηθεί πλήρως είναι πιθανό να περιλάβει έως και 50.000 είδη.
Όσον αφορά το μέλλον της ελληνικής πανίδας, αυτό θα μπορέσει να είναι ευοίωνο, αν αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού και εφαρμοστούν αποτελεσματικότερα τα μέτρα προστασίας που έχουν θεσπιστεί από την εθνική και τη διεθνή νομοθεσία.
