Περίληψη:
Η εκ του νόμου προερχόμενη δέσμευση της Διοίκησης παρουσιάζει ένα αρκετά μεγάλο εύρος, που εκτείνεται μεταξύ της απόλυτης και λεπτομερέστατης διατύπωσης ειδικών και συγκεκριμένων επιταγών και απαγορεύσεων έως της πλήρους ελευθερίας κινήσεων, πάντοτε μέσα στα πλαίσια του Συντάγματος και των νόμων. Τόσο η αδυναμία πλήρους πρόβλεψης όλων των περιπτώσεων που θα ισχύσουν στο μέλλον όσο και η ανέφικτη πλήρης γνώση από τον νομοθέτη, όλων των περιπτώσεων που ισχύουν κατά τον χρόνο θέσπισης του νόμου, επιβάλλουν την χορήγηση ελευθερίας, ήτοι της δυνατότητας να δράσουν κατά διακριτική ευχέρεια, προκειμένου να εξασφαλιστεί η απαραίτητη ευελιξία και προσαρμοστικότητα για την ορθή και δίκαιη διαχείριση όλων των περιπτώσεων.
Ωστόσο, η διακριτική ευχέρεια την οποία διαθέτουν ορισμένοι δημόσιοι υπάλληλοι να λαμβάνουν αποφάσεις, αναφορικά με χορήγηση κρατικών παροχών ή επιβολή κυρώσεων στους πολίτες, έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία, αναφορικά με τον δημοκρατικό έλεγχο και τη λογοδοσία τους, ώστε να προληφθεί η τυχόν εξέλιξή τους σε μικρούς ισχυρογνώμονες και ανεξέλεγκτους φορείς εξουσίας, μπροστά στους οποίους οι πολίτες θα ήταν πραγματικά ανυπεράσπιστοι.
Η τεράστια δυναμική που προκαλείται από την εισαγωγή των Τεχνολογιών Επικοινωνίας και Πληροφορικής, εκτός από τις σημαντικές επιδράσεις που ασκεί σε πολλές από τις κλασσικές λειτουργίες της Δημόσιας Διοίκησης, έχει συμβάλλει σημαντικά στην μείωση του πεδίου της διακριτικής ευχέρειας της διοίκησης καθώς επίσης και σε ένα αρκετά μεγάλο βαθμό στην αντικατάστασή του από ψηφιακά δέντρα αποφάσεων, ενσωματωμένα στον κώδικα εξειδικευμένων πληροφοριακών συστημάτων. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων τείνει να διενεργείται, είτε αποκλειστικά από κατάλληλα λογισμικά, σχεδιασμένα να εκδίδουν αποφάσεις, με την βοήθεια αυτοματοποιημένων και προτυποποιημένων μεθόδων εκτίμησης και αξιολόγησης των περιπτώσεων, είτε συνδυαστικά με την συμβολή, τόσο ειδικών προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών, όσο και γραφειοκρατών στους οποίους έχει αποδοθεί ο περιορισμένος ρόλος της αποδοχής ή απόρριψης των αποφάσεων που προτείνονται από τα πληροφοριακά συστήματα.
Η εισαγωγή των ΤΠΕ στην Διοίκηση, έχει οδηγήσει στην κατακόρυφη αύξηση των δυνατοτήτων για αποτελεσματικό έλεγχο και επιτήρηση των δημόσιων οργανισμών από την ηγεσία, γεγονός το οποίο δείχνει να συμβάλλει στην αύξηση της διαφάνειας, καθώς και στον περιορισμό των δυνατοτήτων για δωροδοκία και διαφθορά. Η μελέτη που διενεργήθηκε στα πλαίσια της εκπόνησης της παρούσας εργασίας, αναφορικά με την συσχέτιση μεταξύ του επιπέδου ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και του επιπέδου διαφθοράς μιας χώρας, επιβεβαίωσε την ύπαρξη θετικής συσχέτισης μεταξύ των δύο φαινομένων.
Εντούτοις, η επίδραση του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού της Διοίκησης στην διαδικασία έκδοσης αποφάσεων κατά διακριτική ευχέρεια, έχει δώσει ώθηση σε νέους προβληματισμούς σχετικά με την ανάγκη ψηφιοποίησης των νόμων και των κανόνων και την παρεπόμενη μεταφορά της διακριτικής ευχέρειας από το επίπεδο των κλασσικών γραφειοκρατών, στο επίπεδο των ειδικών των τεχνολογιών της πληροφορικής, των προγραμματιστών και των σχεδιαστών ηλεκτρονικών συστημάτων, οι οποίοι συνιστούν τη σύγχρονη εκδοχή των κλασσικών γραφειοκρατών. Ο έλεγχος και η λογοδοσία των ειδικών της πληροφορικής αναφορικά με τον ρόλο που θα έχουν στην διαδικασία μετατροπής της νομοθεσίας σε ψηφιακά συστήματα, τα οποία θα καθορίζουν αποφασιστικά την φύση, την ποσότητα και την ποιότητα των κυρώσεων και των παροχών που θα εγκρίνονται προς τους πολίτες, αλλά και μια ενδεχόμενη ψηφιακή νομική ακαμψία κατά την εφαρμογή της διακριτικής ευχέρειας από έξυπνα ψηφιακά συστήματα, που θα οδηγούσε σε στέρηση της δυνατότητας παρεκκλίσεων από τους ψηφιακά αποτυπωμένους κανόνες, δημιουργούν εύλογες ανησυχίες, για την ορθή και ανεμπόδιστη απονομή δικαιοσύνης κατά την αξιολόγηση μεμονωμένων περιπτώσεων.
Δεδομένου όμως του απρόβλεπτου χαρακτήρα της τεχνολογίας και της αδυναμίας ασφαλών προβλέψεων για τις εν γένει κατευθύνσεις τις οποίες μπορεί να πάρει στο μέλλον, θα ήταν παρακινδυνευμένη οποιαδήποτε απόλυτη εκτίμηση της επίδρασης που δύναται να ασκήσει στην διαδικασία λήψης αποφάσεων κατά διακριτική ευχέρεια. Η διενέργεια οποιασδήποτε προβλέψεως γίνεται ακόμα δυσκολότερη, ειδικά στην περίπτωση της ελληνικής Διοίκησης, η οποία παρά την τεχνολογική έκρηξη, που λαμβάνει χώρα εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες, δεν έχει καταφέρει ακόμη, να αναπτύξει νέου τύπου μετα-γραφειοκρατικές οργανωτικές δομές, περισσότερο ευέλικτες και προσανατολισμένες στην επίτευξη αποτελεσμάτων, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, παρά το γεγονός ότι λαμβάνουν χώρα πολύ αξιόλογες προσπάθειες.
Λέξεις-κλειδιά:
Γραφειοκρατία, δημόσια διοίκηση, ηλεκτρονική διακυβέρνηση, διακριτική ευχέρεια, διαφθορά.
