Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Τσιχλάκης Κ., Καθηγητής Οδοντιατρικής ΕΚΠΑ
Γκρίτζαλης Π., Επίκουρος Καθηγητής Οδοντιατρικής ΕΚΠΑ
Παπαδάκης Ε., Επίκουρος Καθηγητής Οδοντιατρικής ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η επίτευξη διασφάλισης ποιότητας της ακτινογραφικής εικόνας προσδίδει πολλαπλά οφέλη σε οποιοδήποτε ακτινολογικό τμήμα, είτε κρατικό είτε ιδιωτικό. Ο έλεγχος του συνόλου των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν για την παραγωγή της ψηφιακής εικόνας εξασφαλίζει σταθερά επαρκή διαγνωστική πληροφορία με την μικρότερη έκθεση που είναι λογικά εφικτή, ώστε οι απαραίτητες πληροφορίες που αποκτήθηκαν από το ακτινογράφημα να χρησιμοποιηθούν για τη διατήρηση και βελτίωση της υγείας του ασθενούς. Ταυτόχρονα επιτυγχάνεται κέρδος σε υλικά του εργαστηρίου και οικονομία χρόνου.
Με την εφαρμογή ενός προγράμματος ανάλυσης της συχνότητας απόρριψης και επανάληψης των εξωστοματικών ακτινογραφιών καταγράφονται οι παραγόμενες ψηφιακές εικόνες σε καθημερινή βάση. Συνεπώς πραγματοποιείται μία οργανωμένη προσπάθεια προκειμένου να διασφαλιστεί η λήψη ακτινογραφιών, οι οποίες να συνδυάζουν επαρκείς διαγνωστικές πληροφορίες, με τη λιγότερη δυνατή έκθεση του ασθενούς στην ακτινοβολία και με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Η ανάλυση των απορριπτέων και επαναλαμβανόμενων ακτινογραφιών δίνει μία ένδειξη των βασικότερων αιτιών χαμηλής ποιότητας και τονίζει σημαντικές πηγές ακτινογραφικών σφαλμάτων που επιδέχονται βελτιώσεις.
Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να δώσει μία λεπτομερή ανάλυση των διαφόρων παραμέτρων που οδηγούν στην απόρριψη των εικόνων και να αξιολογήσει την συχνότητα μη αποδεκτών ακτινογραφιών στο Ακτινολογικό Εργαστήριο του Τομέα Διαγνωστικής και Ακτινολογίας Στόματος της Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η παρούσα μελέτη είναι η δεύτερη που διεξήχθη στο συγκεκριμένο Τμήμα και ασχολήθηκε με το θέμα της διασφάλισης ποιότητας των εξωστοματικών λήψεων, ενώ για πρώτη φορά βρέθηκαν στο επίκεντρο αξιολόγησης τα ψηφιακά συστήματα απεικόνισης. Για χρονικό διάστημα ενός μηνός καταγράφονταν συνολικά όλα τα εξωστοματικά ακτινογραφήματα, καθώς και οι επαναλαμβανόμενες λήψεις και τα απορριπτέα φιλμ.
Το προσωπικό που ασχολήθηκε με την λήψη των ακτινογραφιών διαιρέθηκε σε πέντε ομάδες. Στην πρώτη ομάδα συμμετείχαν τα μέλη ΔΕΠ της Ακτινολογικής Κλινικής, στην δεύτερη ομάδα οι μεταπτυχιακοί φοιτητές πρώτου έτους της Διαγνωστικής και Ακτινολογίας Στόματος, στην τρίτη ομάδα οι μεταπτυχιακοί φοιτητές δεύτερου έτους, στην τέταρτη ομάδα οι μεταπτυχιακοί φοιτητές τρίτου έτους και στην πέμπτη ομάδα οι υπόλοιποι επιστημονικοί συνεργάτες της κλινικής.
Τα δεδομένα καταγράφηκαν σε ειδικό έντυπο συλλογής πληροφοριών και κατηγοριοποίησης των σφαλμάτων. Αναλυτικά τα στάδια της μεθοδολογίας περιελάμβαναν: ποιοτικό έλεγχο των ακτινογραφιών βάσει της ακτινογραφικής τεχνικής, ποιοτικό έλεγχο των ακτινογραφιών βάσει της εκτύπωσης, ποιοτικό έλεγχο της ψηφιακής εικόνας βάσει του ιστογράμματος, καταγραφή προβλημάτων λειτουργίας του ακτινολογικού εξοπλισμού και των υπόλοιπων ηλεκτρονικών υποδομών, καταγραφή των δεδομένων σε καθημερινή βάση και καθημερινή καθαριότητα των επιφανειών εργασίας και των διαφανοσκοπείων. Οι πληροφορίες που καταγράφηκαν περιελάμβαναν στοιχεία που αναφέρονταν τόσο στον εξοπλισμό όσο και στην εκάστοτε εφαρμοζόμενη τεχνική. Οι μη αποδεκτές ψηφιακές εικόνες που αξιολογήθηκαν αφορούσαν εξωστοματικές προβολές και συγκεκριμένα πανοραμικές και κεφαλομετρικές ακτινογραφίες. Η συλλογή των επαναλαμβανόμενων λήψεων και των απορριπτέων φιλμ και ο διαχωρισμός τους ανάλογα με το είδος του σφάλματος έγινε σε ειδικά καθορισμένο χώρο.
Για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του προγράμματος διασφάλισης ποιότητας έχουν καθοριστεί αποδεκτά όρια. Σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες που αφορούν την Ακτινοπροστασία στην Οδοντιατρική Ακτινολογία (Έγγραφο Νο 136) το αποδεκτό ποσοστό των «μη αποδεκτών» πρέπει να είναι μικρότερο του 10%. Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης έδειξαν ότι οι συχνότητες απόρριψης και επανάληψης των ακτινογραφιών βρίσκονται μέσα σε αποδεκτά όρια. Ο συνολικός αριθμός των εξωστοματικών ακτινογραφιών που αποτέλεσε το δείγμα της παρούσας μελέτης ήταν 581 πανοραμικές και 66 κεφαλομετρικές λήψεις. Αναλυτικότερα, οι ευρεθείσες συχνότητες μη αποδεκτών εικόνων κατά τη διάρκεια της μελέτης ήταν 1,55% για τις πανοραμικές και 4,55% για τις κεφαλομετρικές ακτινογραφίες.
Στην παρούσα μελέτη οι πιο συχνές αιτίες σφαλμάτων στις ακτινογραφικές εικόνες ήταν κατά κύριο λόγο τα σφάλματα τοποθέτησης, η παραμονή ξένων σωμάτων (οδοντοστοιχίες, μεταλλικά αντικείμενα) και τα μηχανικά σφάλματα (λανθασμένη τοποθέτηση πλακών φωσφόρου, σφάλματα κατά την επεξεργασία και εκτύπωση της εικόνας). Ειδικότερα για την ακτινογραφική τεχνική στις πανοραμικές ακτινογραφίες το 36,1% των εικόνων αξιολογήθηκε χωρίς σφάλματα τοποθέτησης, ενώ στις υπόλοιπες ακτινογραφίες τα πιο κοινά σφάλματα ήταν η στροφή της κεφαλής με ποσοστό 18,5% και η ασυμμετρία ως προς το οβελιαίο επίπεδο με ποσοστό 15,5%. Πιο συγκέκριμένα τα συχνότερα σφάλματα που προκαλούσαν επανάληψη της πανοραμικής λήψης ήταν η κλειστή δήξη και η κίνηση του ασθενούς με ποσοστά 2,4% και 1,3%. Σχετικά με την ακτινογραφική τεχνική των κεφαλομετρικών ακτινογραφιών το κύριο σφάλμα τοποθέτησης και απόρριψης της εικόνας ήταν η ανοιχτή δήξη με ποσοστό 4,55%. Αναφορικά με την παραμονή ξένων σωμάτων στο 4,3% των εξωστοματικών προβολών παρατηρήθηκαν ξένα αντικείμενα, εκ των οποίων το 1,9% δεν μπορούσε να αφαιρεθεί, με οποιαδήποτε συνέπεια είχε αυτό στη διαγνωστική πληροφορία του ακτινογραφήματος. Τέλος προέκυψε η ανάγκη επανεκτύπωσης του 2,3% των φιλμ λόγω σφαλμάτος κατά την επεξεργασία και εκτύπωση των ψηφιακών εικόνων.
Με την αξιολόγηση των σφαλμάτων που προκάλεσαν την μη αποδοχή των ακτινογραφιών μπορούν να γίνουν στατιστικές αναλύσεις και να προσδιοριστούν οι κυριότερες αιτίες που οδήγησαν στη μείωση της ποιότητας. Τα αναφερόμενα συμπεράσματα έδειξαν ότι οι συχνότητες απόρριψης και επανάληψης ήταν χαμηλές συγκριτικά με άλλες μελέτες. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι το σύνολο των εξωστοματικών προβολών που λαμβάνονται στο Τμήμα είναι αποκλειστικά από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές και από το επιστημονικό προσωπικό και συνεπώς έχουν αρκετή εμπειρία. Επιπλέον, αυτή η έρευνα έλαβε χώρα υπό την αδιάκοπτη εποπτεία του ερευνητή. Οι γενικές αυτές βελτιώσεις πιθανόν να οφείλονται στο γεγονός ότι με την διεξαγωγή μίας τέτοιας έρευνας ανεβαίνει το επίπεδο απόδοσης, γιατί αυξάνεται η προσοχή και η επιμέλεια του προσωπικού που συμμετέχει στην έρευνα.
Το ιδεώδες είναι ένα τέτοιο πρόγραμμα να εφαρμοστεί σε όλα τα ακτινολογικά τμήματα, ιδιωτικά και κρατικά και να υπάρξουν συγκριτικοί έλεγχοι μεταξύ αυτών, έτσι ώστε να επικρατήσει ένα ικανοποιητικό επίπεδο απεικονιστικής ποιότητας ευρέως αποδεκτό.
Λέξεις-κλειδιά:
Διασφάλιση, Ποιότητα, Ψηφιακές, Ακτινογραφίες, Πανοραμική, Κεφαλομετρική
