Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ανεζίρη Σοφία, Επίκουρη Καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ
Κατάκης Στυλιανός, Επίκουρος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ
Πετρίδης Πλάτων, Αναπληρωτής Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο τη μελέτη των γυναικείων μορφών στα ψηφιδωτά δάπεδα του Ελλαδικού χώρου, της Κύπρου και της Αντιόχειας. Πρόκειται για τις απεικονίσεις αφηρημένων εννοιών, αλληγοριών και αρετών. Η εργασία αποτελείται από τα εξής μέρη: Πρόλογος-Ευχαριστίες, Εισαγωγή, Κεφάλαιο 1ο, Κεφάλαιο 2ο, Κεφάλαιο 3ο, Κεφάλαιο 4ο, Συμπεράσματα.
Τον Πρόλογο και την Εισαγωγή ακολουθεί το 1ο Κεφάλαιο, το οποίο χωρίζεται σε δύο υποενότητες, την Εισαγωγή στο χώρο και τον χρόνο και Την θέση της γυναίκας κατά την ύστερη αρχαιότητα. Στην πρώτη υποενότητα γίνεται σύντομη ιστορική επισκόπηση της περιόδου, με σκοπό την ένταξη του αναγνώστη στο χώρο και τον χρόνο προς μελέτη. Στη δεύτερη υποενότητα αναλύεται η θέση της γυναίκας κατά την ύστερη αρχαιότητα με αναφορές στο τι σημαίνει να είσαι γυναίκα κατά την περίοδο αυτή, στις ξεχωριστές κοινωνικές εκδηλώσεις του γάμου, της προίκας, του διαζυγίου, του δεύτερου γάμου, στις γυναίκες ως χορηγούς, στην παρουσία των γυναικών στον εργασιακό χώρο και σε στοιχεία για τον καλλωπισμό τους.
Ακολουθεί το 2ο Κεφάλαιο, στο οποίο εξετάζεται η θέση των ψηφιδωτών στο χώρο. Αναλυτικότερα, παρατίθεται ο ορισμός του ψηφιδωτού δαπέδου και η ιστορική αναδρομή της εξέλιξής του. Κυρίως, όμως, στο κεφάλαιο αυτό γίνεται διερεύνηση της σχέσης του ψηφιδωτού με τον αρχιτεκτονικό χώρο, στον οποίο βρίσκεται, και πως αυτός επηρεάζει το θέμα και το μέγεθός του, καθώς επίσης και η αντίστοιχη επιρροή του ιδιοκτήτη ως προς αυτά τα θέματα. Τέλος, διερευνάται το κατά πόσο το ψηφιδωτό με το θέμα του μας δίνει στοιχεία για την χρήση του χώρου και για την υπόλοιπη διακόσμηση.
Το 3ο Κεφάλαιο περιλαμβάνει τον κατάλογο των απεικονίσεων των γυναικείων μορφών στα ψηφιδωτά δάπεδα. Αρχικά, γίνεται αναφορά στα εικονογραφικά πρότυπα της περιόδου και τις εικονογραφικές ομάδες που έχουν επιλεγεί, τις προσωποποιήσεις αφηρημένων εννοιών, αλληγοριών, εποχών, μηνών, τυχών πόλεων. Έπειτα, ξεκινώντας από τον Ελλαδικό χώρο γίνεται ανάλυση της εικονογραφικής εξέλιξης του ψηφιδωτού στην περιοχή αυτή καθώς και παρουσίαση των μορφών που έχουν συγκεντρωθεί. Τέλος, παρουσιάζεται η εικονογραφική εξέλιξη του ψηφιδωτού για τις περιοχές της Κύπρου και της Αντιόχειας, συνοδεία των μορφών που έχουν συγκεντρωθεί για κάθε μία ξεχωριστά.
Στο 4ο Κεφάλαιο προσεγγίζεται η αντίληψη των ανθρώπων της εποχής για το γυναικείο σώμα μέσα από την τέχνη. Γίνεται προσπάθεια διερεύνησης των εικονογραφικών προτύπων και των μέσων που μετέρχονταν οι ψηφοθέτες, αλλά και οι παραγγελιοδότες, ως προς την επιλογή της απόδοσης των μορφών με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά σε κάθε περιοχή ξεχωριστά. Τέλος, διερευνάται πως η εκάστοτε εικονογραφική ομάδα επηρέαζε την απόδοση της μορφής.
Η εργασία ολοκληρώνεται με τα Συμπεράσματα, την Βιβλιογραφία και τον Κατάλογο Εικόνων για τον Ελλαδικό χώρο, την Κύπρο και την Αντιόχεια ξεχωριστά.
Λέξεις-κλειδιά:
ψηφιδωτά δάπεδα, ύστερη αρχαιότητα, ελλαδικός χώρος, Κύπρος, Αντιόχεια, γυναίκα, προσωποποιήσεις
