Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Αθηνά Μαρούδα Χατζούλη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Ο ηθικός κίνδυνος που εκτιμάται πως συνοδεύει τα επαγγέλματα του πεδίου των οικονομικών υπηρεσίων, έχει οδηγήσει τις τελευταίες δεκαετίες στην εκπόνηση πολυάριθμων ερευνών και στην έκδοση σημαντικών περιοδικών όπως το Journal of Business Ethics και το Business & Professional Ethics Journal. Η ελάχιστη όμως μέχρι τώρα ερευνητική προσέγγιση του επαγγέλματος του ασφαλιστικού διαμεσολαβητή υπό το πρίσμα της ηθικής, ειδικά από την ελληνική βιβλιογραφία, δημιουργεί ένα βασικό έλλειμα στον ερευνητικό χάρτη και θέτει εμπόδια στην προσπάθεια βελτίωσης του ασφαλιστικού θεσμού. Σε αυτήν τη βάση, η παρούσα έρευνα αποσκοπεί στη διερεύνηση των παραγόντων που πυροδοτούν τις εσωτερικές διεργασίες και συγκρούσεις σε έναν ασφαλιστή καθώς και στην κατανόηση του τρόπου και του βαθμού, όπου ο κάθε παράγοντας προσανατολίζει την ηθικότητα της συμπεριφοράς του σε επαγγελματικό επίπεδο. Προς αυτήν την κατέυθυνση, δομήθηκαν αρχικά οι θεωρητικές παραδοχές της επαγγελματικής ηθικής, μέσω της εκτενούς βιβλιογραφικής επισκόπησης και της πρωτογενούς κωδικοποίησης των συλλεγόντων δεδομένων. Η προσοχή εστιάστηκε επεκτατικά στο πεδίο της εγγενούς φύσης της σύγκρουσης των συμφερόντων, στη θεωρία του αντιπροσώπου, καθώς και στη διαδικασία λήψης ηθικών αποφάσεων. Στη συνέχεια, αξιοποιήθηκε η ποιοτική μέθοδος της έρευνας πεδίου, μέσω της διενέργειας επιτόπιων ατομικών και ημιδομημένων συνεντεύξεων και της χρήσης ενός ευέλικτου οδηγού ερωτήσεων σε ένα σύνολο 10 συμμετεχόντων. Το δείγμα ήταν μοιρασμένο ισομερώς βάσει φύλου και ηλικίας, με βασική προϋπόθεση την ενασχόληση με το επάγγελμα του ασφαλιστικού διαμεσολαβητή και συγκεντρώθηκε μέσω της μεθόδου της χιονοστιβάδας. Δύο συνεντευξιαζόμενοι ασκούσαν επιπλεόν και καθήκοντα διευθυντικών στελεχών και μάνατζερ μεγάλων ασφαλιστικών εταιρειών. Η ανάλυση των υποκειμενικών εμπειριών και των αναπαραστάσεων των συμμετεχόντων, ακολούθησε την εφαρμογή της τεχνικής της θεματικής ανάλυσης και ανέδειξε ένα ενδεχομενικό post factum μοντέλο της επιρροής της επαγγελματικής ηθικής, το οποίο προτείνεται πως περιλαμβάνει ιεραρχικά τους παράγοντες που εντοπίστηκαν, με κριτήριο τη δυναμική τους. Συγκεκριμένα, στην πρώτη θέση βρίσκεται η προσωπική ηθική, με το ρόλο των σημαντικών άλλων και κυρίως του μάνατζερ να ακολουθεί στη δεύτερη θέση, αναδεικνύοντας την εναλλακτική της επαναπροσέγγισης του αναχρονιστικού δίπολου «bad apples» και «bad barrels», με την τοποθέτηση του κάθε πόλου στο ατομικό και συλλογικό επίπεδο αντίστοιχα και με την αποδοχή της συμπληρωματικής αλληλεπίδρασής τους. Στη δεύτερη θέση εντάσσεται και το ηθικό κλίμα, καθώς βρέθηκε πως απορρέει από τη δράση του μάνατζερ. Την τρίτη θέση λαμβάνει η επαγγελματική σταδιοδρομία, ως μεμονωμένος παράγοντας και όχι ως διάσταση του χαρακτηριστικού της ηλικίας. Πράγματι φάνηκε, πως ένας επαγγελματίας με μικρή διάρκεια στο χώρο, εμφανίζει μεγαλύτερες πιθανότητες να λειτουργήσει ανήθικα και να επιδιώξει τα προσωπικά του συμφέροντα. Στην τέταρτη θέση εντοπίζεται η προμήθεια, η οποία χαρακτηρίζεται ως ο νούμερο ένα κίνδυνος για την προσβολή των συμφερόντων του πελάτη. Στην πέμπτη θέση ακολουθεί ο δεύτερος μεγαλύτερος κίνδυνος, ήτοι το δομικό κενό της ασφαλιστικής τριαδικής σχέσης, το οποίο παρουσιάζεται τη στιγμή της πώλησης και γίνεται αντιληπτό ως μη ελέγξιμο αλλά μερικώς διαχειρίσιμο με την εφαρμογή των κατάλληλων εργαλειών πριν και μετά την πώληση. Στην έκτη θέση εντάσσεται το θεσμικό πλαίσιο και οι κανόνες, ενώ στην έβδομη θέση η ένταση και η συχνότητα των σχέσεων, καθώς φαίνεται πως λειτουργεί περισσότερο σαν αποτέλεσμα μίας ανήθικης συμπεριφοράς, παρά σαν αίτιο. Στην όγδοη και τελευταία θέση τοποθετείται ο οργανωσιακός κώδικας. Όσον αφορά στο φύλο, επιλέγεται η μη συμπερίληψή του στο μοντέλο, λόγω της συγκεχυμένης αντίληψης των συμμετεχόντων σχετικά με τη λειτουργία του στο πεδίο της επαγγελματικής ηθικής. Συμπληρωματικά, οι στρατηγικές διαχείρισης της διαφύλαξης της ηθικότητας της συμπεριφοράς, όπως είναι ο ανταγωνισμός και η αναγραφή της προμήθειας, απορρίπτονται από το σύνολο σχεδόν των συνεντευξιαζόμενων. Καταληκτικά, τα συμπεράσματα της έρευνας προσδοκώνται να αξιοποιηθούν από τα αρμόδια όργανα ως εργαλεία μακροπρόθεσμων σχεδιασμών για τη βελτίωση του ασφαλιστικού θεσμού, από μεταγενέστερες έρευνες για τον εμπλουτισμό του προτεινόμενου μοντέλου και για την ενίσχυση της αξιοπιστίας του και μεμονωμένα από επαγγελματίες ως οδηγοί της προσωπικής και επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Κοινωνικές, Πολιτικές και Οικονομικές επιστήμες
Λέξεις-κλειδιά:
Επαγγελματική Ηθική, Διαδικασία Λήψης Ηθικών Αποφάσεων, Σύγκρουση Συμφερόντων, Ασφαλιστικός Διαμεσολαβητής, Προσωπική Ηθική, Προμήθεια, Σημαντικοί Άλλοι, Δομικό Κενό, Ηθικό Κλίμα
