Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ανδρέας Τσουρουφλής, Λέκτορας, Νομική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Στη διπλωματική αυτή εργασία εξετάζεται το ζήτημα της διακριτικής φορολογικής μεταχείρισης των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με κριτήριο την κατοικία τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρώην Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (εφεξής Δικαστήριο), και κυρίως στην πρόσφατη νομολογία του.
Το δεύτερο, μετά την παρούσα Εισαγωγή, κεφάλαιο της εργασίας αφορά στο ζήτημα της απαγόρευσης των διακρίσεων στο ενωσιακό δίκαιο. Στο πρώτο υποκεφάλαιο αναπτύσσεται συνοπτικά η βασική αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων λόγω ιθαγένειας γενικά στο ενωσιακό δίκαιο. Στο δεύτερο υποκεφάλαιο εξετάζεται η διακριτική μεταχείριση των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με κριτήριο την κατοικία τους, γενικά στο ενωσιακό δίκαιο, σε λοιπούς, πλην της άμεσης φορολογίας, τομείς. Ειδικότερα επισημαίνεται η σημασία της κατοικίας τόσο ως κριτηρίου διάκρισης, που ενδέχεται να εισάγει έμμεση διάκριση λόγω ιθαγένειας, όσο και ως συνδετικού στοιχείου του πολίτη με την έννομη τάξη ενός κράτους μέλους, που υπό περιπτώσεις, μπορεί να δικαιολογεί την διαφορετική μεταχείριση του. Στο τρίτο υποκεφάλαιο αναλύεται το ζήτημα της απαγόρευσης των διακρίσεων στον τομέα της άμεσης φορολογίας και της αντιμετώπισης των διακρίσεων ως περιορισμών των θεμελιωδών ελευθεριών του ενωσιακού δικαίου. Επισημαίνεται ότι η ανάλυση επικεντρώνεται στα φυσικά πρόσωπα, καθώς στην περίπτωσή τους η κατοικία, ως στοιχείο διαφορετικό της ιθαγένειάς τους, αποτελεί κριτήριο που μπορεί να εισάγει έμμεση διάκριση λόγω ιθαγένειας. Ο διαχωρισμός αυτός μεταξύ κατοικίας και ιθαγένειας δεν εντοπίζεται στις διακρίσεις με κριτήριο την έδρα των νομικών προσώπων, καθώς η έδρα των νομικών προσώπων αντιστοιχεί, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, στην “ιθαγένειά” τους.
Στο τρίτο κεφάλαιο αναπτύσσεται το ζήτημα της διακριτικής μεταχείρισης των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της άμεσης φορολογίας με βάση ειδικότερα το κριτήριο της κατοικίας. Στο πρώτο υποκεφάλαιο επισημαίνεται η σημασία του κριτηρίου της κατοικίας για το φορολογικό δίκαιο. Στο δεύτερο υποκεφάλαιο εξετάζεται η νομολογία του Δικαστηρίου σχετικά με τη σύγκριση της κατάστασης μεταξύ κατοίκων και μη κατοίκων, ως κρίσιμο στοιχείο για την δικαιολόγηση της διακριτικής φορολογικής μεταχείρισής τους από τον εθνικό νομοθέτη. Η παράθεση της κρίσιμης νομολογίας του Δικαστηρίου γίνεται βάσει της κατηγορίας του φόρου που αφορά, δηλαδή ως προς τον φόρο εισοδήματος, περιουσίας και πιο συγκεκριμένα τον φόρο κληρονομιάς. Στο τρίτο υποκεφάλαιο παρουσιάζεται η νομολογιακή αντιμετώπιση από το Δικαστήριο των εμποδίων που τίθενται από το κράτος μέλος κατά την μεταφορά της κατοικίας των φυσικών προσώπων σε άλλο κράτος μέλος. Στο τέταρτο υποκεφάλαιο, για λόγους πληρότητας, αναφέρονται περιπτώσεις διακριτικής φορολογικής μεταχείρισης με κριτήριο την κατοικία, όχι του ίδιου του φορολογούμενου, αλλά προσώπου με το οποίο αυτός συνδέεται με ιδιαίτερη σχέση. Στο πέμπτο υποκεφάλαιο, παρουσιάζονται οι λόγοι γενικού συμφέροντος, που μπορεί να δικαιολογήσουν την διακριτική φορολογική μεταχείριση των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με παράθεση της σχετικής νομολογίας που αφορά κυρίως στις διακρίσεις με κριτήριο την κατοικία.
Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα από την ανάλυση των ως άνω θεμάτων, με ταυτόχρονη αξιολόγηση της νομολογίας του Δικαστηρίου σχετικά με τους περιορισμούς των θεμελιωδών ελευθεριών του ενωσιακού δικαίου στον τομέα της άμεσης φορολογίας και ιδιαίτερα αυτούς που στηρίζονται στο κριτήριο της κατοικίας.
Λέξεις-κλειδιά:
φορολογική κατοικία, διακριτική μεταχείριση, άμεση φορολογία, ΔΕΕ
