Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Α.Λάζαρης,Καθηγητής,Παθολογοανατομίας,Ιατρικής σχολής,ΕΚΠΑ
Ν.Καβαντζάς,Καθηγητής,Παθολογοανατομίας,Ιατρικής σχολής,ΕΚΠΑ
Ε.Θυμαρά,Επίκουρη,Παθολογοανατομίας,Ιατρικής σχολής,ΕΚΠΑ
Περίληψη:
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
ΙΟΙ ΚΑΙ ΟΓΚΟΓΕΝΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΕΦΑΛΗ ΚΑΙ ΤΡΑΧΗΛΟΣ
Στους παράγοντες οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν βλάβη του γενετικού υλικού, να αλλάξουν τον μεταβολισμό των κυττάρων και να συμμετέχουν στην νεοπλασματική εξαλλαγή , συμπεριλαμβάνονται οι ιοί. Οι ιοί είναι λοιμογόνοι παράγοντες οι οποίοι για να πολλαπλασιαστούν εξαρτώνται από τον μεταβολικό μηχανισμό του κυττάρου-ξενιστή, είναι δηλαδή υποχρεωτικά ενδοκυτταρικά παράσιτα. Αποτελούνται από τον πυρήνα (γενετικό υλικό) που είναι DNA ή RNA και το πρωτεϊνικό περίβλημα (καψίδιο). Aπό τους πολυάριθμους ιούς που αποικίζουν τον οργανισμό πολλοί δεν προκαλούν νόσο, άλλοι προκαλούν οξεία νόσο, άλλοι λανθάνουσα και άλλοι ιοί προκαλούν χρόνια νόσο ή σχετίζονται με ανάπτυξη νεοπλασιών. Μερικοί ιοί με τον τρόπο που παρεμβαίνουν στον μεταβολισμό του κυττάρου-ξενιστή μπορεί να προαγάγουν τον πολλαπλασιασμό του με συνοδό συσσώρευση γενετικών αλλαγών, να αλλάξουν τη δράση πρωτεϊνών οι οποίες έχουν κατασταλτικό ρόλο ή να ενσωματώσουν το γενετικό τους υλικό στο γονιδίωμα του κυττάρου ξενιστή και με διάφορους μηχανισμούς να επιφέρουν εξαλλαγή του κυττάρου και ανάπτυξη νεοπλασιών. Οι ιοί αυτοί έχουν ονομαστεί ογκογόνοι ιοί και είναι υπεύθυνοι για ορισμένα νεοπλάσματα.
Οι RNA ιοί, ονομάζονται ρετροϊοί. Οι ρετροϊοί έχουν χαμηλή μολυσματικότητα και η μετάδοση υπό κανονικές συνθήκες προϋποθέτει στενή επαφή με αίμα, σπέρμα, γάλα ή πτύελα. Οι λοιμώξεις από ρετροϊούς συχνά, αλλά όχι πάντοτε είναι μόνιμες και η ανοσιακή άμυνα του ξενιστή είναι ανεπαρκής για να αντιμετωπίσει τη λοίμωξη. Μπορεί να προσβληθούν πολλά είδη κυττάρων του ξενιστή. Πολλά κύτταρα αναπαράγουν τον ιό χωρίς να διαταραχθεί η λειτουργία τους άλλα όμως μπορεί να υποστούν κακοήθη εξαλλαγή. Η λανθάνουσα περίοδος μέχρι να εκδηλωθεί η νόσος συνήθως είναι πολύ μεγάλη. Μπορεί να προσβληθούν πολλά οργανικά συστήματα, αλλά ο ιός δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στα λεμφοκύτταρα (λευχαιμίες) και στο ΚΝΣ (χρόνια φλεγμονώδης νόσος). RNA ογκογόνοι ιοί για τον άνθρωπο είναι ο HTLV-1(Human T-cell Leukemia Virus), Ιός Τ-κυτταρικής λευχαιμίας λεμφοτρόπος ανθρώπου τύπου 1, ο οποίος θεωρείται υπεύθυνος για μία μορφή λευχαιμίας. Επίσης στους ρετροϊούς ανήκει και ο ιός ΗΙV, ο οποίος δεν είναι άμεσα ογκογόνος. Ο ΗIV μεταδίδεται κατά τον ίδιο τρόπο, προκαλεί in vivo ελάττωση του αριθμού των Τ-λεμφοκυττάρων, ανοσοκαταστολή και in vitro λύση και κυτταροπαθολογικές αλλοιώσεις των λεμφοκυττάρων. Νεοπλασίες που εμφανίζονται κατά το AIDS στην περιοχή κεφαλή και τράχηλος είναι Mη Hodgkin λεμφώματα, το σάρκωμα Κaposi, και το λέμφωμα Hodgkin. Τα λεμφώματα είναι κυρίως Β-κυτταρικής αρχής, όπως και η τριχοειδής λευκοπλακία της γλώσσας στους ασθενείς με HIV, και οφείλονται σε επανενεργοποίηση του ιού ΕΒ, ενώ το σάρκωμα Κaposi οφείλεται στον ιό HHV-8.
Oι DNA ογκογόνοι ιοί είναι μια οικογένεια ιών με πολύ διαφορετική δομή, γενωμική οργάνωση και στρατηγική αναπαραγωγής. Οι DNA ογκογόνοι ιοί στερούνται ανάστροφης τρανσκριπτάσης, αφού με το DNA τους μπορούν να εμπλέκονται απ ’ ευθείας στο κυτταρικό DNA. ‘Eχει παρατηρηθεί ότι μερικοί DNA ιοί ευθύνονται για την επαγωγή όγκου στο φυσικό τους ξενιστή συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, ενώ σε άλλες περιπτώσεις επάγουν μετασχηματισμό σε κύτταρα in vitro και δημιουργούν όγκους σε πειραματόζωα. Τα ογκογονίδιά τους έχουν ιική προέλευση και τα οποία είναι απαραίτητα τόσο για την αναπαραγωγή του ιδίου όσο και το μετασχηματισμό των κυττάρων. Στους DNA ογκογόνους ιούς οι οποίοι θεωρούνται κατά κύριο λόγο και με τη συνέργεια και άλλων παραγόντων υπεύθυνοι για ορισμένα κακοήθη νεοπλάσματα είναι:
1. Ο EBV (Ιός Εpstein –Barr) που σχετίζεται αιτιολογικά με το ενδημικό λέμφωμα Burkitt, το ρινοφαρυγγικό καρκίνωμα, το λέμφωμα Hodgkin και λεμφώματα σε ανοσοκατεσταλμένους.
2. Ο ΗPV ( Ιός ανθρωπίνου θηλώματος),έχει συσχετιστεί με θηλώματα του δέρματος και των βλεννογόνων, με καρκινώματα στην περιοχή κεφαλή και τράχηλος, με προκαρκινωματώδεις αλλοιώσεις του τραχήλου της μήτρας και διηθητικά καρκινώματα του τραχήλου της μήτρας, πρωκτού, πρωκτικού σωλήνος, αιδοίου και πέους.
3. Ο ΗΗV-8 (Ιός ανθρώπινος του έρπητος-8) που σχετίζεται με το σάρκωμα Kaposi.
Η επιστήμη της ιολογίας συμπεριλαμβάνει μελέτες που στοχεύουν το μηχανισμό με τον οποίο οι ιοί προκαλούν νόσους, καθώς επίσης τη χρήση των ιών ως απλά μοντέλα για την αποκάλυψη σύνθετων κυτταρικών γεγονότων. Επιπλέον οι ιοί χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση βιοχημικών κυτταρικών οδών που οδηγούν σε ογκογόνο κυτταρικό μετασχηματισμό. Η συνεισφορά των DNA και RNA ογκογόνων ιών είναι διακριτή. Κάθε ομάδα έχει προσφέρει τα μέγιστα στην κατανόηση των μηχανισμών της καρκινογένεσης. Οι ογκογόνοι ιοί έχουν παίξει δύο κύριους ρόλους στην έρευνα του καρκίνου: πρώτον ως εργαλεία για την ανακάλυψη και μελέτη των κυτταρικών σημάτων και του ελέγχου ανάπτυξης των κυττάρων και δεύτερον ως πιθανοί παράγοντες δημιουργίας καρκίνου στον άνθρωπο. Η πλήρης κατανόηση των λειτουργιών των ιικών πρωτεϊνών θα βοηθήσει στη γνώση του ρόλου των ιών στο μετασχηματισμό του κυττάρου και θα οδηγήσει σε αποτελεσματικές θεραπευτικές προσεγγίσεις στο μέλλον.
Λέξεις-κλειδιά:
Iοί,Oγκογένεση,Kεφαλή,Tράχηλος
