Περίληψη:
πλαίσια εφαρμογής Συμβάσεων Αποφυγής της Διπλής Φορολογίας και σε ένα δεύτερο επίπεδο εξετάζεται η αλληλεπίδραση των Συμβάσεων αυτών με το ευρωπαϊκό δίκαιο, πρωτογενές και παράγωγο. Η σύγχρονη διακρατική-διασυνοριακή ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των εταιρειών έχει ως συνέπεια να υπάγονται σε περισσότερα από ένα εθνικά συστήματα φορολόγησης του συνόλου ή μέρους του εισοδήματός τους. Ανακύπτουν συνεπώς έντονα τα ζητήματα αποφυγής της διεθνούς διπλής φορολογίας του εταιρικού εισοδήματος όσο και της εφαρμογής του ευρωπαϊκού δικαίου στο δίπτυχο των κατοχυρωμένων στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δικαιωμάτων ελεύθερης εγκατάστασης εταιρειών και ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίου.
Στο πρώτο μέρος της εργασίας αναλύονται το τρέχον Πρότυπο Σύμβασης του ΟΑΣΑ σε συνδυασμό με τα ερμηνευτικά σχόλια που το επεξηγούν, το οποίο αποτέλεσε τη βάση για τη σύναψη των διμερών συμβάσεων. Η κεντρική πολιτική που επιδιώκουν τα κράτη μέσω των Συμβάσεων Αποφυγής Διπλής Φορολογίας είναι η θέσπιση ενός ευνοϊκότερου φορολογικού καθεστώτος υπέρ των κατοίκων των συμβαλλομένων κρατών, όταν ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα στο άλλο κράτος. Και τούτο γιατί με τη Σύμβαση καθορίζονται ανώτατα όρια φορολογίας μέσα στα οποία μπορεί να ασκήσει τη φορολογική του εξουσία κάθε συμβαλλόμενο κράτος, σύμφωνα με την εσωτερική του νομοθεσία και αποτελούν τη μεγαλύτερη κατ’ ανώτατο όριο δυνατή επιβάρυνση των κατοίκων των συμβαλλόμενων κρατών, όταν αποκτούν εισοδήματα από το άλλο κράτος. Ειδικότερα, εξετάζονται τα ζητήματα διεθνούς διπλής φορολογίας που αναφύονται σε σχέση με το φόρο εισοδήματος από τη διεθνή δραστηριότητα των εταιρειών υπό τρεις σκοπιές: α) την φορολογία των εισοδημάτων από τη δραστηριοποίηση της επιχείρησης με υλική εγκατάσταση ή εξαρτημένο αντιπρόσωπο σε άλλο κράτος (μόνιμη εγκατάσταση), β) την φορολογία των εισοδημάτων από συμμετοχή σε άλλη επιχείρηση εγκατεστημένη σε άλλο κράτος (μερίσματα) και γ) την φορολογία εισοδημάτων που αποκτά η εταιρεία υπό μορφή τόκων και δικαιωμάτων από επιχειρήσεις άλλου κράτους, συνδεδεμένες ή μη.
Στο δεύτερο μέρος γίνεται ανάλυση της συμβολής του ευρωπαϊκού δικαίου στην θέσπιση κανόνων για την καταπολέμηση της διεθνούς διπλής νομικής φορολογίας, χωρίς ωστόσο η καταπολέμηση της διεθνούς διπλής νομικής φορολογίας και η άμεση φορολογία να εμπίπτουν στους σκοπούς και στις αρμοδιότητες της ΕΕ. Ειδικότερα, γίνεται αναφορά σε μια σειρά αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες οδήγησαν στην δημιουργία κανόνων αρνητικού περιεχομένου [αρνητική εναρμόνιση], που συνίστανται στην απαγόρευση των φορολογικών διακρίσεων κατά την ενδοκοινοτική κυκλοφορία νομικών προσώπων. Ενώ η θετική εναρμόνιση αφορά στην θέσπιση κοινών κανόνων θετικού περιεχομένου για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, η αρνητική εναρμόνιση αναφέρεται στην απομάκρυνση των εμποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, κεφαλαίου και προϊόντων. Στο πλαίσιο της θετικής εναρμόνισης, εξετάζονται οι φορολογικές ρυθμίσεις τριών οδηγιών: α) της Οδηγίας 90/434-όπως αντικαταστάθηκε από την Οδηγία 2009/133- σχετικά με το κοινό φορολογικό καθεστώς το εφαρμοστέο στις συγχωνεύσεις, διασπάσεις, μερικές διασπάσεις, εισφορές ενεργητικού και ανταλλαγές μετοχών που αφορούν εταιρείες διαφορετικών κρατών μελών καθώς και με τη μεταφορά της καταστατικής έδρας μιας ευρωπαικής εταιρείας από ένα κράτος μέλος σε άλλο, β) Οδηγία 90/435 -όπως αντικαταστάθηκε από την Οδηγία 2011/96- σχετικά με το κοινό φορολογικό καθεστώς των διανεμόμενων κερδών μεταξύ θυγατρικών και μητρικών εταιρειών διαφορετικών κρατών μελών και γ) Οδηγία 2003/49 για την καθιέρωση κοινού συστήματος φορολόγησης των διανεμόμενων τόκων και δικαιωμάτων μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων διαφορετικών κρατών μελών.
Τέλος, εξετάζονται οι προοπτικές στην εξέλιξη της διεθνούς φορολογικής μεταχείρισης των εταιρειών υπό το πρίσμα του ευρωπαϊκού δικαίου, όπως αυτό αποτυπώνεται και στην Ανακοίνωση της Επιτροπής «Η φορολογική πολιτική στην ΕΕ-Προτεραιότητες για τα προσεχή χρόνια» (COM(2001)0260), όπου εκτίθεται ότι λόγω δυσχερειών λήψης ομόφωνων αποφάσεων σε νομοθετικές προτάσεις στον τομέα της φορολογίας, η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει τη χρήση εναλλακτικών εργαλείων, όπως Ανακοινώσεις, Συστάσεις, Κατευθυντήριες Γραμμές, προκειμένου να απαλειφθούν τα «φορολογικά εμπόδια» στην εσωτερική αγορά.
Λέξεις-κλειδιά:
Διεθνής φορολογική μεταχείριση κεφαλαιουχικών εταιρειών, Συμβάσεις Αποφυγής Διπλής Φορολογίας, Οδηγία 2009/133, Οδηγία 2011/96, Οδηγία 2003/49
