Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Κυριακή Καραβανάκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Χρούσος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ευαγγελία Χαρμανδάρη, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή:
Η σωματική άσκηση και η υγιεινή διατροφή, παράλληλα με τον τακτικό αυτοέλεγχο του σακχάρου αίματος είναι οι κύριοι πυλώνες για την επίτευξη της άριστης διαβητικής ρύθμισης στους ασθενείς με ΣΔ τύπου 1.
Σκοποί:
Ο κύριος σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση της συχνότητας, του βαθμού και του είδους της φυσικής δραστηριότητας σε παιδιά και εφήβους με ΣΔ τύπου 1. Επιπρόσθετα, τέθηκαν δευτερεύοντες σκοποί, όπως η διερεύνηση της επίδρασης της άσκησης στη σωματική σύσταση, τη διαβητική ρύθμιση, το λιπιδαιμικό προφιλ, στο καρδιαγγειακό σύστημα, και στην εμφάνιση των επιπλοκών του ΣΔ τύπου 1. Επίσης διερευνήθηκαν οι επιπλέον παράγοντες που επηρεάζουν τη σωματική σύσταση και το λιπιδαιμικό προφίλ των ασθενών με ΣΔ τύπου 1, όπως οι διατροφικές συνήθειες και οι δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο τους (hobbies). Τέλος, μελετήθηκε η συχνότητα και σοβαρότητα των επιπλοκών της άσκησης π.χ η παρουσία υπογλυκαιμικών επεισοδίων.
Υλικό και Μέθοδοι:
Στη συγκεκριμένη μελέτη έλαβαν μέρος τελικά 79 παιδιά και έφηβοι με ΣΔ τύπου 1, μέσης± SD ηλικίας 14.1±3.98 ετών (εύρος: 6-20 έτη) και διάρκειας νόσου 5.76±4.1 έτη (εύρος: 0.5-16 έτη), οι οποίοι παρακολουθούνται στο Διαβητολογικό Ιατρείο της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, του Γ.Ν. Παίδων «Π.&Α. Κυριακού». Αρχικά πραγματοποιούνταν για κάθε ασθενή μετρήσεις των σωματομετρικών του στοιχείων (ύψους και βάρους σώματος) και της αρτηριακής πίεσης και υπολογίσθηκαν ο ΒΜΙ, το BMI-z-score, οι εκατοστιαίες θέσεις της αρτηριακής πίεσης, καθώς και το ποσοστό λιπώδους/μυϊκής μάζας % με την ζυγαριά βιοηλεκτρικής εμπεδομέτρησης. Στη συνέχεια οι ασθενείς απαντούσαν σε ειδικά ανώνυμα ερωτηματολόγια, τα οποία αποτελούσαν τα εργαλεία συλλογής δεδομένων της μελέτης. Συγκεκριμένα το ερωτηματολόγιο αποτελούνταν από τέσσερεις ενότητες: 1. Δημογραφικά στοιχεία, 2. Φυσική Δραστηριότητα, 3. Διατροφικές Συνήθειες, 4. Συμμετοχή σε δραστηριότητες ελευθέρου χρόνου (hobbies).
Αποτελέσματα:
Από το σύνολο των ασθενών της μελέτης, 29/79 (36.7%) συμμετείχαν συστηματικά σε αθλητικούς συλλόγους, ενώ από τους υπόλοιπους ασθενείς 50/79 (63.29%) δεν έκαναν συστηματική άσκηση. Οι δύο ανωτέρω ομάδες ασθενών χρησιμοποιήθηκαν για τη στατιστική ανάλυση. Διερευνώντας την επίδραση της άσκησης στη σωματική σύσταση των συστηματικά αθλουμένων και μη αθλουμένων ασθενών της μελέτης μας, διαπιστώσαμε ότι οι δύο ανωτέρω ομάδες δεν διέφεραν σημαντικά ως προς τα σωματομετρικά στοιχεία, με εξαίρεση την ομάδα των συστηματικά αθλούμενων εφήβων, οι οποίοι παρουσίασαν σημαντικά χαμηλότερο βάρος σώματος, χαμηλότερο ΒΜΙ, αλλά παρόμοιο BMI-z-score και χαμηλότερη μυϊκή μάζα (%) από τους μη αθλούμενους εφήβους. Οι περισσότερες στατιστικά σημαντικές διαφορές διαπιστώθηκαν στην ομάδα των συστηματικά αθλούμενων εφηβικών κοριτσιών, οι οποίες παρουσίαζαν σημαντικά χαμηλότερο βάρος σώματος (p<0.014), χαμηλότερο ΒΜΙ (p<0.009), αλλά παρόμοιο BMI-z-score και χαμηλότερο % ποσοστό λιπώδους μάζας συγκριτικά με τις μη αθλούμενες (22.9% vs 28.6%, p<0.009 αντίστοιχα). Όσον αφορά στις παραμέτρους της διαβητικής ρύθμισης, μεταξύ των συστηματικά αθλουμένων και μη αθλουμένων ασθενών στο σύνολό τους δεν διαπιστώθηκε διαφορά ως προς την HbA1c ή την ημερησία δόση ινσουλίνης. Μόνο στην ομάδα των συστηματικά αθλούμενων εφηβικών αγοριών διαπιστώθηκε αυξημένη ευαισθησία στην ινσουλίνη συγκριτικά με τα μη αθλούμενα (63.5 vs 44.5 mg σακχάρου/μονάδα ινσουλίνης, p=0.035). Aναφορικά με την εμφάνιση ή μη υπογλυκαιμικών επεισοδίων σε σχέση με την άσκηση, διαπιστώθηκε ότι οι συστηματικά αθλούμενοι ασθενείς παρουσίαζαν κυρίως ήπιες και μέτριες, αλλά όχι σοβαρές υπογλυκαιμίες, συγκριτικά με τους μη αθλούμενους. Οι ασθενείς με άριστη ρύθμιση παρουσίαζαν επεισόδια κυρίως ήπιας υπογλυκαιμίας, σε τριπλάσια συχνότητα από εκείνους με μέτρια διαβητική ρύθμιση, ενώ δεν παρουσίαζαν επεισόδια σοβαρής υπογλυκαιμίας (p=0.035). Αναφορικά με την επίδραση της άσκησης στην αρτηριακή πίεση μόνο στα αθλούμενα εφηβικά κορίτσια διαπιστώθηκε σημαντικά χαμηλότερη συστολική πίεση συγκριτικά με τα μη αθλούμενα (32.25% vs 55.81%, p=0.026). Επίσης στο σύνολο των ασθενών η παρουσία συστηματικής άσκησης συσχετιζόταν σημαντικά με την απουσία δυσλιπιδαιμίας (x2=3.68, p=0.049). Από τα αποτελέσματα της μελέτης μας διαπιστώθηκε ότι υγιεινή διατροφή ακολουθούσαν περίπου οι μισοί ασθενείς της μελέτης μας (58.6%) και ανθυγιεινή διατροφή το 1/5 (16.5%), ενώ η πλειοψηφία (92.4%) των ασθενών ακολουθούσε ωφέλιμα hobbies, και περίπου οι μισοί (62%) μη ωφέλιμα hobbies. Η συστηματική άσκηση δεν σχετιζόταν απαραίτητα με την παρουσία υγιεινής διατροφής και ωφέλιμων hobbies, όμως η παρουσία μη ωφελίμων hobbies ήταν λιγότερο συχνή στους αθλούμενους ασθενείς. H ανθυγιεινή διατροφή και η ενασχόληση με
βιντεοπαιχνίδια διαπιστώθηκε ότι συμβάλλουν στην εμφάνιση παχυσαρκίας και πτωχής διαβητικής ρύθμισης σε παιδιά και εφήβους με ΣΔ τύπου 1. Είναι αξιοσημείωτο ότι κανένας από τους αθλούμενους ασθενείς δεν κάπνιζε, ενώ λήψη αλκοόλ παρατηρήθηκε σε πολύ μικρό ποσοστό των ασθενών (6%). Το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των γονέων συνέβαλε σημαντικά στον τρόπο προσέγγισης και αντιμετώπισης του ΣΔ τύπου 1 των παιδιών τους με την υιοθέτηση συστηματικής άσκησης, υγιεινής διατροφής και ωφέλιμων hobbies.
Συμπεράσματα:
Από τους ασθενείς της μελέτης μας διαπιστώθηκε ότι συστηματική άσκηση των ακολουθούσε ένα σημαντικό ποσοστό (36.7%), η οποία σε συνδυασμό με την υγιεινή διατροφή και την αποφυγή των μη ωφέλιμων hobbies, διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο για την βέλτιστη αντιμετώπιση της νόσου. Η συστηματική άσκηση συνέβαλε στη βελτίωση της σωματικής σύστασης, της αρτηριακής πίεσης και του λιπιδαιμικού προφίλ των ασθενών, ενώ ο φόβος της υπογλυκαιμίας δεν στάθηκε εμπόδιο στην ενασχόλησή τους με τις φυσικές τους δραστηριότητες. Τέλος ο ρόλος του μορφωτικού επιπέδου των γονέων είναι καθοριστικός για την σωστή προσέγγιση της νόσου, όσον αφορά την υιοθέτηση άσκησης, υγιεινής διατροφής και την αποφυγή των βλαβερών συνηθειών, που οδηγούν στην παχυσαρκία και τη μεταβολική απορρύθμιση.
