Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Βασιλική Σπούλου, Αναπλ. Καθηγήτρια, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Χρούσος, Καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Θεοκλής Ζαούτης, Καθηγητής, Ιατρική, Πανεπιστήμιο Πενσυλβάνιας ΗΠΑ
Βασιλική Παπαευαγγέλου, Καθηγήτρια, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Susan Coffin, Καθηγήτρια, Ιατρική, Πανεπιστήμιο Πενσυλβάνιας ΗΠΑ
Νικόλαος Σπυρίδης, Επικ. Καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Νοκόλαος Ζάβρας, Επικ. Καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Η σωστή χρήση της Περιεγχειρητικής Αντιμικροβιακής Προφύλαξης (ΠΑΠ) είναι ουσιώδους σημασίας για την επίτευξη της βέλτιστης έκβασης των παιδιατρικών χειρουργικών ασθενών, καθώς η ακατάλληλη χρονική στιγμή χορήγησης και επιλογή του αντιμικροβιακού φαρμάκου μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση της επίπτωσης των Λοιμώξεων Χειρουργικού Πεδίου (ΛΧΠ) ενώ, ταυτόχρονα, η παρατεταμένη διάρκεια χορήγησης της ΠΑΠ και η εκτεταμένη χρήση αντιβιοτικών ευρέος φάσματος έχουν ως συνέπεια την άυξηση του κινδύνου εμφάνισης λοίμωξης από Clostridium difficile, την ανάπτυξη πολυανθεκτικών μικροοργανισμών και την αύξηση του κόστους νοσοκομειακής φροντίδας και περίθαλψης. Αν και κατευθυντήριες οδηγίες για την ΠΑΠ έχουν δημοσιευτεί, λίγα δεδομένα είναι διαθέσιμα, σχετικά με τον βαθμό συμμόρφωσης με αυτές, στον παιδιατρικό πληθυσμό. Ο καθορισμός του βαθμού συμμόρφωσης σε αυτές τις οδηγίες είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην Ελλάδα, επειδή το ποσοστό κατανάλωσης των αντιμικροβιακών και ο επιπολασμός των πολυανθεκτικών μικροοργανισμών είναι μεταξύ των πιο υψηλών που έχουν παρατηρηθεί στα αναπτυγμένα κράτη.
Σκοπός: Η αξιολόγηση των πρακτικών ΠΑΠ, που εφαρμόζονται, σήμερα, στην γενική χειρουργική παίδων στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας μιας εκπαιδευτικής παρέμβασης για τη βελτίωση της συμμόρφωσης στις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες στους παιδιατρικούς ασθενείς.
Υλικό και μέθοδοι: Μία προοπτική μελέτη τριών φάσεων των χειρουργικών επεμβάσεων, πραγματοποιήθηκε στο Τμήμα της Χειρουργικής Παίδων του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία», στην Αθήνα, από τον Απρίλιο 2013 έως τον Δεκέμβριο 2014. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε μια προοπτική μελέτη διάρκειας ενός έτους από τον Ιούλιο 2014 έως τον Ιούνιο 2015, με σκοπό την καταγραφή και την αξιολόγηση της χρονικής στιγμής χορήγησης ΠΑΠ και της αναγκαιότητας επαναχορήγησης ΠΑΠ κατά τη διάρκεια της επέμβασης, σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες. Στις μελέτες συμπεριλήφθηκαν όλοι οι παιδιατρικοί ασθενείς που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση, σύμφωνα με τα κριτήρια και τους ορισμούς του Εθνικού Δικτύου Επιτήρησης Ασφάλειας Φροντίδας Υγείας των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Για την συλλογή των δεδομένων όλων των χειρουργικών επεμβάσεων, χρησιμοποιήθηκε η τροποποιημένη φόρμα του Κέντρου Ελέγχου των Νοσημάτων των ΗΠΑ. Η εκπαιδευτική παρέμβαση στόχευε σε όλους τους παιδοχειρουργούς του τμήματος και τα αποτελέσματα που αξιολογήθηκαν ήταν η καταλληλότητα της ΠΑΠ, που ορίστηκε ως η χορήγηση των προεγχειρητικών δόσεων των κατάλληλων αντιμικροβιακών φαρμακών για συγκεκριμένες χειρουργικές επεμβάσεις για την σωστή χρονική διάρκεια, δηλαδή για χρονικό διάστημα μικρότερο από 24 ώρες, σύμφωνα με έγκυρες διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες. Τα ποσοστά των ΛΧΠ υπολογίστηκαν πριν και μετά την παρέμβαση. Επίσης, η καταλληλότητα της χρονικής στιγμής και η αναγκαιότητα της διεγχειρητικής επαναχορήγησης της ΠΑΠ αξιολογήθηκαν, σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες και όλοι οι ασθενείς παρακολουθήθηκαν μετεγχειρητικά και υπολογίστηκαν τα ποσοστά των ΛΧΠ.
Αποτελέσματα: Κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου της μελέτης συμμετείχαν 889 παιδιά (219 πριν και 670 την περίοδο μετά την παρέμβαση).Το ποσοστό των ασθενών που έλαβε σωστή ΠΑΠ βελτιώθηκε από 6,2% σε 77,1% μετά την εκπαιδευτική παρέμβαση (p<0.001). Η μέση διάρκεια της ΠΑΠ μειώθηκε από 5 σε 1 ημέρα στην πριν και μετά την παρέμβαση περίοδο, αντίστοιχα. Δεν παρατηρήθηκε αύξηση στο ποσοστό των ΛΧΠ (0,93% και 0,92%, p=0,992, πριν και μετά την παρέμβαση, αντίστοιχα). Επίσης, κατά τη διάρκεια της μελέτης για την αξιολόγηση της χρονικής στιγμής χορήγησης της ΠΑΠ και τη διεγχειρητική επαναχορήγησή της, συμμετείχαν 483 παιδιά. Στο 60% των επεμβάσεων, χορηγήθηκαν αντιμικροβιακά εντός 15 λεπτών πριν την χειρουργική τομή, ενώ η χρονική στιγμή χορήγησης της ΠΑΠ ήταν ακατάλληλη στο 11,4% των επεμβάσεων. Το ποσοστό ΛΧΠ ήταν 0,93% και 1,82% μεταξύ των ασθενών που έλαβαν ΠΑΠ την κατάλληλη και ακατάλληλη χρονική στιγμή, αντίστοιχα (p=0.542). Διεγχειρητική επαναχορήγηση πραγματοποιήθηκε στο 40,9% των επεμβάσεων, στις οποίες απαιτούνταν.
Συμπεράσματα: Μια εκπαιδευτική παρέμβαση με στόχο τους χειρουργούς παίδων, βελτίωσε την επιλογή του αντιμικροβιακού και την χρονική στιγμή διακοπής της ΠΑΠ. Επιπλέον, η χρονική στιγμή χορήγησης της προεγχειρητικής δόσης της ΠΑΠ ήταν κατάλληλη στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, ενώ περαιτέρω βελτίωση είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της κατάλληλης διεγχειρητικής επαναχορήγησης.
