Κατεύθυνση Κλασική Αρχαιολογία
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής

2018-11-13

2018

Μεντάκη Μαργαρίτα

Όλγα Παλαγγιά, ομότιμη καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας , ΕΚΠΑ
Δημήτρης Πλάντζος, αναπληρωτής καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Στυλιανός Κατάκης, επίκουρος καθηγητής Ρωμαϊκής Αρχαιολογίας, τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ

Το έργο του Αλκαμένη, Αθηναίου γλύπτη του 5ου αι. π.Χ.

Ελληνικά

Το έργο του Αλκαμένη, Αθηναίου γλύπτη του 5ου αι. π.Χ.

Η παρούσα διπλωματική εργασία αποτελεί μία μικρή συμβολή στη μελέτη του έργου ενός διάσημου από τις αρχαίες πηγές Αθηναίου γλύπτη του φειδιακού κύκλου που έδρασε στο 2ο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. και διδάχτηκε από τον ίδιο το Φειδία πλάι στο συμμαθητή του Αγοράκριτο, τον Αλκαμένη.
Από τις αρχαίες πηγές πληροφορούμαστε ότι ο Αλκαμένης, όπως και ο δάσκαλός του, υπήρξε γλύπτης κυρίως λατρευτικών αγαλμάτων, σπάνια όμως δούλεψε και κοσμικά θέματα. Δούλευε με ευκολία τόσο σε χαλκό όσο και σε μάρμαρο, ενώ τουλάχιστον μία φορά χρησιμοποίησε ελεφαντοστό για ένα χρυσελεφάντινο λατρευτικό άγαλμα Διονύσου. Τα έργα του βρίσκονταν κυρίως σε λατρευτικούς χώρους της Αθήνας, σε κάποιες ελάχιστες περιπτώσεις όμως δημιούργησε και για ξένες πόλεις, όπως η Μαντίνεια, ενώ ένα κολοσσικό αναθηματικό ανάγλυφο που αποδίδεται σε αυτόν από τον Παυσανία βρισκόταν στη Θήβα. Ο μεγάλος αριθμός των παραγγελιών που ανέλαβε μετά τη φυγή του Φειδία από την Αθήνα τον καθιστά αδιαμφισβήτητο διάδοχό του και προδίδει ίσως φιλικές σχέσεις του γλύπτη με το δημοκρατικό καθεστώς.
Ο Αλκαμένης έχει γενικότερα συσχετιστεί με συντηρητικές στιλιστικές τάσεις και ένα ιερατικό ύφος κυρίως λόγω των πολύ γνωστών αρχαϊστικών του έργων, τα οποία ωστόσο δεν είναι αντιπροσωπευτικά για το σύνολο της δημιουργίας του. Με την παρούσα μελέτη επιχειρείται να αποκατασταθεί το λάθος. Παράλληλα η δημοσίευση της μονογραφίας για τον Αγοράκριτο από το Δεσπίνη (1971) έθεσε στο προσκήνιο των καλλιτεχνών του φειδιακού κύκλου που δούλεψαν τη μετα-παρθενώνεια περίοδο στην Αθήνα αυτόν τον γλύπτη, παραγκωνίζοντας τον Αλκαμένη, που φαίνεται να προτιμά λιγότερο εντυπωσιακές στιλιστικές φόρμες. Η μελέτη μας ωστόσο αποδεικνύει την ανωτερότητα του Αλκαμένη έναντι του Αγορακρίτου σε πολλά επίπεδα και τον αναδεικνύει σε μία καλλιτεχνική προσωπικότητα με πρωτοποριακές απόψεις πάνω σε ζητήματα στιλ, σύνθεσης και μορφής καθώς και μοναδική ικανότητα επινόησης πρωτότυπων αγαλματικών τύπων που τελικά σφραγίζουν τη λατρευτική εικονογραφία των θεών για τους οποίους δημιούργησε αγάλματα.
Το κύριο μέρος της διπλωματικής εργασίας διαρθρώνεται σε 4 κεφάλαια: Ι. Αρχαίες Πηγές, ΙΙ. Έργα γνωστά από τις αρχαίες πηγές, ΙΙΙ. Πιθανολογούμενες Αποδόσεις Έργων, IV. Λανθασμένες Αποδόσεις Έργων. Στο πρώτο κεφάλαιο δίνονται όλες οι αρχαίες φιλολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες για τον Αλκαμένη συνοδευόμενες από νεοελληνική μετάφραση. Στο δεύτερο κεφάλαιο, το οποίο χωρίζεται στα υποκεφάλαια α). Έργα με γνωστή χρονολόγηση και β). Έργα με άγνωστη χρονολόγηση, εξετάζονται τα γνωστά από τις πηγές έργα του Αλκαμένη, δίνοντας έμφαση σε προβλήματα ταύτισης των χαμένων πρωτοτύπων με γνωστούς από ρωμαϊκά αντίγραφα αγαλματικούς τύπους, στη μελέτη του στιλ καθώς και σε ζητήματα ερμηνείας και πρόσληψης των έργων από τον αρχαίο θεατή. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζονται έργα τα οποία έχουν παραδοσιακά συνδεθεί με τον Αλκαμένη ή το εργαστήριό του λόγω της στιλιστικής συνάφειας με άλλες, βεβαιωμένες δημιουργίες του. Για λόγους οικονομίας η παρούσα μελέτη περιορίζεται στις Καρυάτιδες και τη λίθο VI 38-41 της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα. Στο τέταρτο κεφάλαιο θίγεται κυρίως το ζήτημα της απόδοσης των γλυπτών του δυτικού αετώματος του ναού του Δία στην Ολυμπία στον Αλκαμένη από τον Παυσανία, μία, όπως υποστηρίζεται, λανθασμένη πληροφορία. Στο τέλος της εργασίας δίνονται τα συμπεράσματα της μελέτης, ενώ ακολουθούν κατάλογος ρωμαϊκών αντιγράφων (μόνο για έργα με βεβαιωμένες σειρές αντιγράφων), οι εικόνες και η βιβλιογραφία.

Αρχαιολογία

Αλκαμένης, Φειδίας, Αγοράκριτος, Γλυπτική

Όχι

0

Ναι

281

134

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2818636