Συμβολή στη μελέτη της υστεροβυζαντινής ναοδομίας: οι σταυρεπίστεγοι ναοί της Εύβοιας

Διπλωματική Εργασία uoadl:2819506 575 Αναγνώσεις

Μονάδα:
Κατεύθυνση Βυζαντινή Αρχαιολογία
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2018-11-19
Έτος εκπόνησης:
2018
Συγγραφέας:
Παπαδημητρίου Δημήτριος
Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Γιώργος Πάλλης, Επίκουρος Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πλάτων Πετρίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Σταύρος Μαμαλούκος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Πανεπιστήμιο Πατρών
Πρωτότυπος Τίτλος:
Συμβολή στη μελέτη της υστεροβυζαντινής ναοδομίας: οι σταυρεπίστεγοι ναοί της Εύβοιας
Γλώσσες εργασίας:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Συμβολή στη μελέτη της υστεροβυζαντινής ναοδομίας: οι σταυρεπίστεγοι ναοί της Εύβοιας
Περίληψη:
Ο τύπος του σταυρεπίστεγου ναού εμφανίστηκε στα μέσα του 13ου αι. και διαδόθηκε κυρίως στην Ήπειρο, τη δυτική κυρίως Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα συμπεριλαμβανομένης της Εύβοιας, την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Το πιθανότερο είναι ότι στη δημιουργία του τύπου συνέβαλαν στοιχεία της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, όπως η σταυρεπίστεγη διάταξη των θόλων στους νάρθηκες σταυροειδών εγγεγραμμένων ναών, σε συνδυασμό με την άσκηση δυτικών επιρροών ως προς την εφαρμογή της ιδέας του εγκάρσιου χώρου.
Η Εύβοια αποτελεί μία από τις περιοχές με τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις σταυρεπίστεγων. Ο τύπος εμφανίστηκε στο νησί γύρω στα μέσα του 13ου αι. κατά την περίοδο της λατινοκρατίας (1204-1470) και εξαπλώθηκε πιθανόν στο πλαίσιο της προσωρινής ανακατάληψης της Εύβοιας από τον Λικάριο (1276-1279) για λογαριασμό του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου (1259-1282). Στη διάδοση του τύπου στην Εύβοια συντέλεσε η επανασύσταση της ορθόδοξης Επισκοπής Αυλώνος στην περιοχή του Αυλωναρίου της κεντρικής Εύβοιας και η ανέγερση πιθανόν στα μέσα του 13ου αι. ή στο β΄ μισό του 13ου αι. του μεγάλου επισκοπικού πιθανότατα ναού του Αγ. Δημητρίου στα Χάνια Αυλωναρίου, που αποτελεί αρχιτεκτονικό unicum ως ο μεγαλύτερος σταυρεπίστεγος τύπου Α1, που επιπλέον φέρει τοξωτά ανοίγματα επικοινωνίας με τα πλάγια μάλλον μεταγενέστερα κλίτη. Δεν αποκλείεται επίσης η εξάπλωση του τύπου να οφείλεται εν μέρει και στην επίδραση των υστεροβυζαντινών σταυρεπίστεγων της Αττικής.
Σώζονται 18 υστεροβυζαντινοί σταυρεπίστεγοι, η πλειονότητα των οποίων ανήκει στην παραλλαγή Α1, με αδιάσπαστους δηλαδή και συνεχείς τους μακρούς τοίχους, ενώ τέσσερις στην παραλλαγή Α2, με εσοχή της εγκάρσιας καμάρας στους μακρούς τοίχους. Είναι άνισα κατανεμημένοι, καθώς οι περισσότεροι, συνολικά δεκατέσσερις, κτίστηκαν στην κεντρική Εύβοια, τρεις στη νότια και ένας μόνο στο βόρειο τμήμα του νησιού. Οι πιο πολλοί χρονολογούνται στην περίοδο από το 1260 και κυρίως από τα τέλη του 13ου αι. ως και την πρώτη δεκαετία του 14ου, όπου σημειώνεται η μεγαλύτερη έξαρση της κατασκευής τους και οι λιγότεροι στο υπόλοιπο του 14ου αι. Αποτελούν λιτές κατασκευές από αργολιθοδομή, με ημικυλινδρικές ή ελαφρώς οξυκόρυφες καμάρες και αξιόλογο τοιχογραφικό διάκοσμο. Ωστόσο ορισμένοι, όπως ο Άγ. Δημήτριος στα Χάνια Αυλωναρίου, η Οδηγήτρια Σπηλιών, η Παναγίτσα Βάθειας και ο Άγ. Γεώργιος Γυμνού είναι κτισμένοι με περισσότερο φροντισμένη τοιχοποιία, που συμπεριλαμβάνει και τμήματα με πλινθοπερίκλειστο σύστημα και φέρουν αξιόλογο κεραμοπλαστικό και γλυπτό διάκοσμο. Δεν λείπουν επίσης, έστω σε μικρή έκταση, κατασκευαστικά στοιχεία δυτικών επιρροών. Όπως συμπεραίνουμε και από τις επιγραφές, που διατηρούνται σε λίγους από αυτούς, πιθανότατα κτίστηκαν από οικογένειες Ελλήνων αρχόντων-μεγαλοκτηματιών, που διατήρησαν την περιουσία και τα προνόμιά τους συμμετέχοντας στη λατινική διοίκηση.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Αρχαιολογία
Λέξεις-κλειδιά:
αρχαιολογία, βυζαντινή αρχαιολογία, αρχιτεκτονική, βυζαντινή αρχιτεκτονική, υστεροβυζαντινή αρχιτεκτονική, ναοδομία, βυζαντινή ναοδομία, υστεροβυζαντινή ναοδομία, Εύβοια, σταυρεπίστεγοι, σταυρεπίστεγοι ναοί, σταυρεπίστεγος τύπος, υστεροβυζαντινοί σταυρεπίστεγοι ναοί
Ευρετήριο:
Όχι
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Εικονογραφημένη:
Ναι
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
254
Αριθμός σελίδων:
261
Αρχείο:
Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ_ΥΣΤΒΥΖ_ΣΤΑΥΡΕΠΙΣΤΕΓΟΙ_ΕΥΒΟΙΑΣ_2018.pdf
56 MB
Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.