Κατεύθυνση Προϊστορική Αρχαιολογία
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής

2018-11-22

2018

Χριστοδούλου Κυριακή

Χασιακού Αφροδίτη, Λέκτορας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Κυλίκογλου Βασίλης, Διευθυντής Ερευνών, Ινστιτούτο Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. Δημόκριτος
Παπαδάτος Ιωάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ

Τυπολογία και τεχνολογία κατασκευής των επικασσιτερωμένων κεραμικών αγγείων στον προϊστορικό αιγαιακό χώρο: αρχαιομετρική μελέτη επικασσιτερωμένων αγγείων της Δειράδας Άργους

Ελληνικά

Τυπολογία και τεχνολογία κατασκευής των επικασσιτερωμένων κεραμικών αγγείων στον προϊστορικό αιγαιακό χώρο: αρχαιομετρική μελέτη επικασσιτερωμένων αγγείων της Δειράδας Άργους

Η παρούσα εργασία αποσκοπεί στην μελέτη της τυπολογίας και της τεχνολογίας κατασκευής των επικασσιτερωμένων αγγείων του αιγαιακού χώρου. Ο πρώτος βασικός άξονας της μελέτης περιλαμβάνει την συγκέντρωση και κατηγοροποίηση ανά γεωγραφική και χρονολογική ενότητα των επικασσιτερωμένων αγγείων που έχουν έως τώρα αναγνωρισθεί στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου. Ο δεύτερος άξονας της εργασίας επικεντρώνεται στην διερεύνηση της τεχνολογίας κατασκευής της επικασσιτερωμένης κεραμικής, με την αρχαιομετρική ανάλυση επικασσιτερωμένων αγγείων από το νεκροταφείο της Δειράδας στο Άργος. Οι αρχαιομετρικές αναλύσεις συνδυάστηκαν με μία σειρά πειράματων, με στόχο να απαντηθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια ο τρόπος στερέωσης του μετάλλου στο κεραμικό. Η επικασσιτερωμένη κεραμική της Δειράδας εξυπηρετεί τους στόχους της εργασίας, καθώς αντιστοιχεί χρονολογικά στην ΥΕΙΙΙΑ και ΥΕΙΙΙΒ φάση, δύο φάσεις που παρατηρείται η μέγιστη παραγωγή της κεραμικής αυτής κατηγορίας.
Η τεχνική της επικασσιτέρωσης είναι ένα μοναδικό φαινόμενο, αν αναλογιστούμε ότι ο κασσίτερος την προϊστορική εποχή εμφανίζεται κυρίως σε πρόσμιξη με χαλκό, ενώ ως καθαρή μορφή απαντάται σπάνια. Από τις μέχρι τώρα πληροφορίες, φαίνεται πως οι πέντε πιθανές πηγές που έχουν εντοπισθεί στην περιοχή της Εγγύς και Μέσης Ανατολής, είναι αυτές που προμήθευσαν την περιοχή του Αιγαίου με το εξωτικό υλικό. Ωστόσο, το αξιοπερίεργο φαίνεται να είναι η απουσία των αγγείων αυτών στις περιοχές αυτές, κάτι που καθιστά τα επικασσιτερωμένα αγγεία ως μια καθαρά αιγαιακή επινόηση.
Από την εξέταση των αρχαιολογικών δεδομένων αποδείχθηκε ότι η επικασσιτερωμένη κεραμική εκτείνεται σε ένα ευρύ γεωγραφικό φάσμα, τόσο σε θέσεις της Κρήτης, όσο και σε θέσεις της Ηπειρωτικής Ελλάδας, σε μία της Θεσσαλίας και τέλος, στα Δωδεκάνησα. Ως προς την χρονολογική της διακύμανση, η πρώτη επικασσιτερωμένη ένδειξη προέρχεται από την Κρήτη την ΜΜΙΙ-ΙΙΙ περίοδο και από εκεί και έπειτα, η τεχνική επανεμφανίζεται την ΥΕ/ΥΜΙΙ και συνεχίζει να υφίσταται έως την ΥΜΙΙΙΒ/ΥΕΙΙΙΒ. Ως προς το αρχαιολογικό περιβάλλον, η πλειοψηφία των επικασσιτερωμένων εντοπίστηκε σε θαλαμωτούς τάφους, και λιγότερο σε θολωτούς και λακκοειδείς τάφους. Τυπολογικά, τα αγγεία απαντούν σε κλειστά και ανοικτά σχήματα, με επικρατέστερα αυτά των ανοικτών αγγείων, ιδιαιτέρως της κύλικας.
Η αρχαιομετρική ανάλυση των επικασσιτερωμένων της Δειράδας υπέδειξε την χρήση κασσίτερου, χωρίς προσμίξεις άλλων μετάλλων. Μορφολογικά, το μέταλλο σώζεται υπό μορφή μαύρων-τεφρών στιγμάτων ή σχηματίζει υπόλευκα στρώματα στην επιφάνεια των κεραμικών. Για την εφαρμογή του στην κεραμική επιφάνεια αποδείχθηκε ότι χρησιμοποιήθηκαν λεπτά φύλλα κασσίτερου, όπως μαρτυρούν τα αποκολλημένα και επάλληλα μεταλλικά στρώματα που ανιχνεύθηκαν στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Τα πειράματα επιβεβαίωσαν την εφαρμογή των λεπτών κασσιτερούχων φύλλων, για την στερέωση των οποίων εφαρμόστηκε πρωτεϊνούχα κόλλα. Τέλος, μία σημαντική παρατήρηση ήταν η αλλαγή του χρώματος του κασσίτερου από αργυρό σε χρυσό, σε θερμοκρασία μεταξύ 210˚-230˚C.

Αρχαιολογία

επικασσιτερωμένα αγγεία, Αιγαίο, Εποχή του Χαλκού, νεκροταφείο Δειράδας, οπτική μικροσκοπία (ΟΜ), ηλεκτρονικό μικροσκοπίο σάρωσης (SEM-EDS)

Όχι

0

Ναι

124

324

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2820136