Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Βασιλική-Αναστασία Σύψα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Θωμάς Παπαρρηγόπουλος, Καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Στεφανής Νικόλαος, Καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Υπόβαθρο: Το 2011-2013 σημειώθηκε επιδημία HIV λοίμωξης σε χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών στην Αθήνα. Η αξιολόγηση των χαρακτηριστικών των χρηστών που προσεγγίζουν υπηρεσίες άμεσης πρόσβασης, χωρίς αίτημα για θεραπεία, δεν έχει υλοποιηθεί στο παρελθόν και είναι δυνητικά χρήσιμη στην κατανόηση της επιδημίας και στη μετέπειτα παρακολούθησή της.
Σκοπός: Περιγραφή των χαρακτηριστικών των χρηστών ουσιών που προσέρχονται για πρώτη φορά σε Υπηρεσία Άμεσης Πρόσβασης (του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών-Ο.ΚΑ.ΝΑ) στην Αθήνα και αξιολόγηση μεταβολών πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την επιδημία HIV.
Υλικό-Μέθοδος: Χρήστες που προσήλθαν στο Σταθμό Φροντίδας Εξαρτημένων Ατόμων του Ο.ΚΑ.ΝΑ τα έτη 2010 (Ν=109), 2012 (Ν=99) και 2016/17 (Ν=134). Στην πρώτη επαφή, συμπληρώνεται ερωτηματολόγιο μέσω συνέντευξης. Τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων περιγράφηκαν με κατάλληλα μέτρα θέσης/διασποράς ή ποσοστά. Για τη διερεύνηση διαχρονικών μεταβολών χρησιμοποιήθηκαν οι μέθοδοι X2, ANOVA και Kruskall-Wallis.
Αποτελέσματα: To 2010, 54.1% των χρηστών ανέφερε απουσία στέγης και 28.4% δεν ήταν ελληνικής εθνικότητας. Η πλειονότητα ανέφερε καθημερινή χρήση (93.6%) και κύρια ουσία χρήσης την ηρωίνη (94.5%). Διαχρονικά, παρατηρήθηκε μείωση στους χρήστες άλλης εθνικότητας (28.4%, 23.2% και 14.2% τα έτη 2010, 2012 και 2016/17, αντίστοιχα, p=0.023). Συγκριτικά με το 2010, το ποσοστό των αστέγων μειώθηκε το 2012 (από 54.1% σε 34.3%, p=0.004) αλλά αυξήθηκε ξανά το 2016/17 (από 34.3% σε 47.0%, p=0.054). Τα έτη 2010, 2012 και 2016/17, παρατηρήθηκε μείωση στο ποσοστό που ανέφερε καθημερινή χρήση ουσιών (93.6%, 75.8%, 81.1%, p=0.002) και ηρωίνη ως κύρια ουσία χρήσης (94.5%, 78.8%, 79.1%, p=0.001). Αύξηση παρατηρήθηκε στο ποσοστό των χρηστών που αναφέρει ψυχιατρικά προβλήματα (20.2%, 38.4% και 45.5%, p<0.001) και HIV λοίμωξη (0%, 11.8% και 14.4%, p=0.001).
Συμπεράσματα: Πριν την επιδημία HIV, υψηλό ποσοστό χρηστών άνηκε σε ευάλωτους πληθυσμούς (μετανάστες, άστεγοι) και ανέφερε καθημερινή χρήση ουσιών. Διαχρονικά μειώθηκε ο αριθμός των χρηστών άλλης εθνικότητας και η συχνότητα ενδοφλέβιας χρήσης. Το πρόβλημα της απουσίας στέγης παραμένει. Οι χρήστες που προσέρχονται σε υπηρεσίες άμεσης πρόσβασης αντικατοπτρίζουν τον πληθυσμό σε κίνδυνο για λοιμώδη νοσήματα και διαφέρουν από τους αιτούντες θεραπείας (ενδεικτικά το 2010, σε σύγκριση με στοιχεία από ΕΚΤΕΠΝ για αιτούντες θεραπείας: απουσία στέγης 54.1% έναντι 9.3%, άλλης εθνικότητας: 28.4% έναντι 6.6%). Οι ενεργοί χρήστες διαφέρουν από τους αιτούντες θεραπείας για τους οποίους υπάρχει συστηματική καταγραφή και παρακολούθηση από το 2002. Τα στοιχεία από τις υπηρεσίες άμεσης πρόσβασης αποτελούν μία πολύτιμη πηγή πληροφοριών για χρήστες που είναι ενεργοί και δεν βρίσκονται σε θεραπευτικά προγράμματα, αντανακλούν επομένως το προφίλ και τις πρακτικές του πληθυσμού αυτού. Είναι αναγκαία και απαραίτητη η παρακολούθηση των χαρακτηριστικών του συγκεκριμένου πληθυσμού καθώς και η συστηματική καταγραφή τους για τον σχεδιασμό κατάλληλων παρεμβάσεων, ενός βαριά πάσχοντος πληθυσμού που κάνει χρήση επικίνδυνων ουσιών, με υψηλό φορτίο λοιμωδών νοσημάτων, υιοθετεί συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να μολυνθεί αλλά και να μεταδώσει λοιμώδη νοσήματα. Η παρακολούθηση των χαρακτηριστικών του συγκεκριμένου πληθυσμού είναι απαραίτητη για την έγκαιρη εφαρμογή παρεμβάσεων.
Λέξεις-κλειδιά:
Ενδοφλέβιοι χρήστες ναρκωτικών, Υπηρεσίες άμεσης πρόσβασης, Συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, HIV, Aθήνα
