Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
ΣΟΥΦΛΕΡΟΣ ΗΛΙΑΣ, Καθηγητής, Νομική Σχολή, ΕΚΠΑ
ΤΖΟΥΓΑΝΑΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Καθηγητής, Νομική Σχολή, ΕΚΠΑ
ΜΙΚΡΟΥΛΕΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση του ζητήματος του καταλογισμού της ευθύνης της παραβατικής συμπεριφοράς της θυγατρικής εταιρείας στη μητρική στο δίκαιο του ανταγωνισμού. Η μελέτη της οικείας προβληματική εκκινεί από την προσπάθεια προσδιορισμού της κατάλληλης (εταιρικής) οντότητας για τον καταλογισμό της σχετικής ευθύνης στο πλαίσιο του ομίλου επιχειρήσεων και προς το σκοπό αυτό, είναι αναγκαία η εξέταση των εννοιών της "επιχείρησης" και της "ενιαίας οικονομικής οντότητας", όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί στο ενωσιακό δίκαιο. Η εξέταση αυτή είναι απαραίτητη, προκειμένου να δούμε πώς μπορούν να ξεπεραστούν οι θεωρητικές δυσχέρειες, που ανακύπτουν από την αρχή του χωρισμού και του περιορισμού της ευθύνης, που απορρέει από την έννοια της νομικής προσωπικότητας και ισχύει στο πλαίσιο του ομίλου επιχειρήσεων, στον οποίο όμως προεξάρχοντα ρόλο διαδραματίζουν τα στοιχεία του ελέγχου και της εξάρτησης της θυγατρικής εταιρείας από τη μητρική, παρόλο που αυτές συνιστούν ξεχωριστά νομικά πρόσωπα. Ακολούθως, εξετάζονται διάφορες νομικές βάσεις που έχουν διατυπωθεί στο ιδιωτικό δίκαιο για τη ρύθμιση της συναφούς προβληματικής και καταλογισμού της ευθύνης της μητρικής εταιρείας έναντι των αντισυμβαλλόμενων της θυγατρικής της, προκειμένου να διαπιστωθεί αν οι σχετικοί νόμιμοι λόγοι ευθύνης (άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου, ευθύνη από αλλότριες πράξεις, διεύρυνση των υποκειμενικών ορίων της σύμβασης, αδικοπρακτική ευθύνη, ευθύνη λόγω κατάχρησης της οργανωτικής ελευθερίας, ευθύνη από τη δράση των de facto οργάνων διοίκησης, συμβατική ρήτρα συμψηφισμού, υποκεφαλαιοδότηση της θυγατρικής εταιρείας) μπορούν να αποτελέσουν πρόσφορα επιστημονικά εργαλεία για τον καταλογισμό της ευθύνης στη μητρική εταιρεία από την παράβαση του δικαίου του ανταγωνισμού εκ μέρους της θυγατρικής της. Σε αυτό το πλαίσιο, κρίνεται χρήσιμη η παράθεση συγκριτικών στοιχείων από τη ρύθμιση της σχετικής ευθύνης σε αλλοδαπές έννομες τάξεις (γερμανικό δίκαιο, αγγλοσαξονικό δίκαιο και αμερικανικό δίκαιο), προκειμένου να αναδειχθούν τυχόν συγγένειες, αλλά και διαφοροποιήσεις από την αντιμετώπιση του ζητήματος στο πλαίσιο του ενωσιακού δικαίου. Μεγάλο μέρος της παρούσας προβληματικής εξετάζεται από τη σκοπιά του ενωσιακού δικαίου, καθόσον μέσα από τη νομολογία των ενωσιακών δικαστηρίων έχει γίνει ενδελεχής επεξεργασία τόσο της αρχής της προσωπικής ευθύνης όσο και της αρχής της ενιαίας οικονομικής οντότητας, έτσι ώστε να έχουν αποκρυσταλλωθεί δύο βασικά κριτήρια καταλογισμού της παραβατικής συμπεριφοράς της θυγατρικής εταιρείας στη μητρική στο δίκαιο του ανταγωνισμού. Με βάση τα κριτήρια αυτά (αρχή της αυτόνομης συμπεριφοράς στην αγορά και αρχή της αποφασιστικής επιρροής της μητρικής εταιρείας στη θυγατρική), γίνεται δεκτό ότι από τις υφιστάμενες μεταξύ των δύο αυτών νομικών οντοτήτων οικονομικές, οργανωτικές και νομικές σχέσεις, μπορεί να συνάγεται ότι η μητρική και η ανήκουσα σε αυτή θυγατρική εταιρεία αποτελούν μια ενιαία οικονομική οντότητα και επομένως, αποτελούν μία και μόνη επιχείρηση, οπότε είναι δυνατός ο καταλογισμός στη μητρική εταιρεία της παραβατικής συμπεριφοράς της θυγατρικής της, λόγω της αποφασιστικής επιρροής που ασκούσε στη θυγατρική της και η οποία της επέτρεπε να καθορίζει τη συμπεριφορά της τελευταίας στην αγορά. Περαιτέρω, παρουσιάζονται διάφορες επιμέρους περιπτώσεις αξιολόγησης των ανωτέρω κριτηρίων για τον καταλογισμό της παραβατικής συμπεριφοράς της θυγατρικής εταιρείας στη μητρική στο δίκαιο του ανταγωνισμού και συγκεκριμένα στην περίπτωση της (σχεδόν) 100% ελεγχόμενης από τη μητρική θυγατρικής εταιρείας, της κατά πλειοψηφίας ελεγχόμενης θυγατρικής εταιρείας, της εταιρείας χαρτοφυλακίου και της κοινής θυγατρικής επιχείρησης με ίσες συμμετοχές, καθώς και της μη πλήρως ελεγχόμενης θυγατρικής. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο τεκμήριο ευθύνης της μητρικής εταιρείας για την παραβατική συμπεριφορά της θυγατρικής, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί στο πλαίσιο του ενωσιακού δικαίου, μέσα από την πρακτική της Επιτροπής και τη νομολογία των ενωσιακών δικαστηρίων. Τέλος, εξετάζονται οι πλέον κρίσιμες πρακτικές διαστάσεις της ερευνώμενης προβληματικής: Σημείο εκκίνησης αποτελεί η ανάδειξη των βασικών ζητημάτων που ανακύπτουν στο πλαίσιο της δυνατότητας για την αποδοχή της εις ολόκληρον ευθύνης μητρικής και θυγατρικής εταιρείας, καθώς και των συνεπειών του καταλογισμού ευθύνης στη μητρική εταιρεία από παράβαση της θυγατρικής, στην περίπτωση της μεταβίβασης ή διαδοχής της επιχείρησης. Ακολούθως, εξετάζεται ο τρόπος επιμέτρησης των επιβαλλόμενων προστίμων στην περίπτωση εταιρειών που αποτελούν μια επιχείρηση, μέσα από το πρίσμα των διατάξεων κυρίως του Κανονισμού 1/2003 και συμπληρωματικά του ν. 3959/2011, με καταληκτικό σημείο μια πρώτη αποτίμηση της σημασίας που έχει ο καταλογισμός της ευθύνης αυτής στο πλαίσιο της αστικής ευθύνης στην περίπτωση αγωγών αποζημίωσης από παράβαση του δικαίου του ανταγωνισμού βάσει της Οδηγίας 2014/104/ΕΕ.
