Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Γρηγόρης Βασλαματζής, Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Χαράλαμπος Παπαγεωργίου, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ
Δημήτρης Δικαίος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η αυτοκτονικότητα αποτελεί ένα φαινόμενο με το οποίο έρχονται συχνά αντιμέτωποι οι
ειδικοί της ψυχικής υγείας, αλλά η κατανόηση και η ικανότητα πρόβλεψής του, παρά την
υπάρχουσα βιβλιογραφία, δεν έχει φτάσει σε ικανοποιητικό επίπεδο. Στην παρούσα εργασία
παρουσιάζονται οι βασικές ψυχαναλυτικές θεωρίες περί αυτοκτονίας, με αφετηρία τον Stekel
και την ομιλία του στο ψυχαναλυτικό συνέδριο της Βιέννης (1910) και τα σημαντικά έργα του
Freud, «Πένθος και μελαγχολία» και «το Εγώ και το Αυτό», που ανέδειξαν τον πρωταρχικής
σημασίας ρόλο της επιθετικότητας προς ένα απωλεσθέν και αμφιθυμικά επενδεδυμένο
αντικείμενο, που στη συνέχεια στρέφεται κατά του εαυτού και της σαδιστικής επίθεσης του
Υπερεγώ προς το Εγώ, το οποίο αφήνεται να πεθάνει. Αναφέρονται εν συντομία οι απόψεις
του Menninger, περί της επιθυμίας του αυτοκτονικού ατόμου να σκοτώσει, να σκοτωθεί και
να πεθάνει, και της Klein, που ερμηνεύει την αυτοκτονία και ως μια απόπειρα διάσωσης των
εσωτερικευμένων καλών αντικειμένων. Ακολουθούν νεότερες ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις
στη βάση του «πυρηνικού συμπλέγματος» (συγκεκριμένος τρόπος σχετίζεσθαι με το
πρωταρχικό αντικείμενο της βρεφικής ηλικίας), της παλινδρόμησης και της αποδιοργάνωσης
του εαυτού, του ρόλου του πατέρα, της χρήσης του σώματος ως ξεχωριστού αντικειμένου και
της επακόλουθης απόρριψής του, των υποκείμενων φαντασιώσεων που υποστηρίζουν την
πράξη της αυτοκτονίας, και της λειτουργίας των ονείρων. Δίνεται έμφαση στις διαταραχές
προσωπικότητας και, ειδικότερα, στις οριακού τύπου οργανώσεις και στη σχέση τους με τη
χρόνια αυτοκτονικότητα όπως αναδείχτηκε από τον Kernberg, ενώ ξεχωριστή αναφορά γίνεται
στην αυτοκτονικότητα των εφήβων, στη σχέση της με την κατάθλιψη και την απελπισία και
στο πώς αυτή διαφοροποιείται ανάλογα με το φύλο. H αυτοκτονικότητα μελετάται και από τη
σκοπιά της νευροεπιστήμης, με τα ευρήματα από μελέτες δομικής και λειτουργικής
απεικόνισης του εγκεφάλου να εντοπίζονται κυρίως στον προμετωπιαίο φλοιό και να
σχετίζονται με διαταραχές του σεροτονινεργικού συστήματος και με δυσλειτουργία στα
νευρωνικά δίκτυα του ψυχικού και σωματικού πόνου. Τέλος, επιχειρείται μια προσπάθεια
διαλόγου μεταξύ των δύο διαφορετικών επιστημονικών πεδίων με την ανάδειξη συγκλινόντων
στοιχείων, στη βάση κυρίως κάποιων χαρακτηριστικών των αυτοκτονικών ατόμων, όπως είναι
η επιθετικότητα, η προτίμηση άμεσης έναντι καθυστερημένης ανταμοιβής, η
παρορμητικότητα, η εκδραμάτιση και η ελλειμματική νοητικοποίηση, η δυσκολία
επεξεργασίας των αρνητικών συναισθημάτων, η μεγάλου βαθμού αντοχή στον σωματικό πόνο
και η δυνατότητα σωματικής αποσύνδεσης με αντικειμενοποίηση του σώματος.
Λέξεις-κλειδιά:
Αυτοκτονικότητα, Ψυχανάλυση, Νευροεπιστήμη,Οριακοί ασθενείς
