Μονάδα:
Τμήμα ΟδοντιατρικήςΒιβλιοθήκη Οδοντιατρικής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2019-04-02
Συγγραφέας:
Παππά Ευτυχία
Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Ελένη Βασταρδή, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Βουγάς, Ερευνητής Β’ Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών, Ακαδημία Αθηνών
Ευθυμία Κιτράκη, Καθηγήτρια, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Αντωνία Βλάχου, Ειδική Λειτουργική Επιστήμονας Α’ Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών, Ακαδημία Αθηνών
Αθανάσιος Αρμακόλας, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Αντώνης Σταματάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Χρίστος Ραχιώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Μεταβολές των ποιοτικών και βιοχημικών χαρακτηριστικών του σάλιου σε συσχέτιση με τη μεταβολική ρύθμιση σε παιδιά και εφήβους με διαβήτη τύπου 1
Γλώσσες διατριβής:
Αγγλικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Μεταβολές των ποιοτικών και βιοχημικών χαρακτηριστικών του σάλιου σε συσχέτιση με τη μεταβολική ρύθμιση σε παιδιά και εφήβους με διαβήτη τύπου 1
Περίληψη:
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι η πιο κοινή νόσος των ενδοκρινών αδένων στο γενικό πληθυσμό. Ο Ινσουλινοεξαρτώμενος ή τύπου 1 ΣΔ προκαλείται από την επίδραση διαφόρων περιβαλλοντικών παραγόντων που ενεργοποιούν τον αυτοάνοσο μηχανισμό καταστροφής των β-κυττάρων του παγκρέατος σε γενετικά προδιατεθειμένο άτομο. Η οδοντοστοματολογική υγεία των ατόμων με ΣΔ έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών μελετών που αναφέρονται στην εμφάνιση τερηδόνας και περιοδοντικής νόσου, εξετάζοντας διάφορους παράγοντες που πιθανόν να συμβάλλουν ή όχι στην εμφάνιση και εξέλιξη των νόσων αυτών.
Ο πρώτος σκοπός της παρούσας κλινικής μελέτης ήταν να διερευνηθεί η συσχέτιση του μεταβολικού ελέγχου με ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά του σάλιου (ροή, pH, σύσταση, ρυθμιστική ικανότητα) σε παιδιά και εφήβους με Τύπου 1 ΣΔ (Τ1ΣΔ) καθώς και με την εμφάνιση τερηδόνας στους ασθενείς αυτούς. Ο δεύτερος σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση του πρωτεωμικού προφίλ των παιδιών με Τ1ΣΔ για την ανίχνευση πιθανών σιαλικών βιομορίων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν στο μέλλον διαγνωστικά εργαλεία για τον εντοπισμό αλλά και την παρακολούθηση της μεταβολικής ρύθμισης ασθενών με Τ1ΣΔ.
Για τους σκοπούς αυτούς, η μελέτη χωρίστηκε σε δύο μέρη.
Κατά το πρώτο μέρος, εξετάστηκαν 150 παιδιά και έφηβοι (10-18), εκ των οποίων 50 εμφάνιζαν αρρύθμιστο Τ1ΣΔ (HbA1c≥7.5%), 50 ρυθμισμένο Τ1ΣΔ (HbA1c<7.5%) και 50 ήταν υγιείς μάρτυρες. To δείγμα της μελέτης προήλθε από τους ασθενείς που παρακολουθούνται στο Διαβητολογικό Κέντρο του Νοσοκομείου Παίδων «Π & Α Κυριακού» και η συλλογή του δείγματος γινόταν κατά τη διάρκεια της τριμηνιαίας παρακολούθησής τους.
Οι 3 ομάδες μελετήθηκαν ως προς τα επιμέρους χαρακτηριστικά του σάλιου και την επίπτωση της τερηδόνας, χρησιμοποιώντας το δείκτη DMFT. Για τις 2 ομάδες των ασθενών με Τ1ΣΔ μετρήθηκε επιπρόσθετα η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) για να υπολογιστεί το επίπεδο ρύθμισης του ΣΔ και καταγράφηκε ο χρόνος διάγνωσης του ΣΔ για να υπολογιστεί η διάρκεια της νόσου. Κοινωνικοοικονομικές παράμετροι, επίπεδο στοματικής υγιεινής, συχνότητα επίσκεψης στον οδοντίατρο και διατροφικές συνήθειες διερευνήθηκαν κατά την επιλογή του δείγματος ώστε οι συμμετέχοντες να παρουσιάζουν μια κατά το δυνατόν ομοιογενή εικόνα ως προς αυτές τις παραμέτρους.
Μεταξύ των κριτηρίων συμμετοχής των ασθενών στη μελέτη ήταν: η απουσία από το ιατρικό ιστορικό άλλων νοσημάτων που επηρεάζουν τη ροή του σάλιου, η μη λήψη φαρμάκων που επηρεάζουν τη ροή του σάλιου, η μη λήψη αντιβιοτικών και αντιμικροβιακών φαρμάκων για 15 μέρες πριν την κλινική εξέταση, η μη χρήση μέσων στοματικής υγιεινής με αντιμικροβιακές ουσίες όπως χλωρεξιδίνη.
Η αξιολόγηση των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών του σάλιου έγινε με βάση το σκεύασμα GC Saliva Check Buffer (3Μ ESPE). Στα χαρακτηριστικά που μελετήθηκαν περιλαμβάνονται η σύσταση, το pH σάλιου ηρεμίας και διέγερσης, η ροή σάλιου σε κατάσταση ηρεμίας και σε κατάσταση διέγερσης καθώς και η ρυθμιστική ικανότητα του σάλιου. Η σύσταση του σάλιου αξιολογήθηκε στις βαθμίδες ορώδες σάλιο χαμηλού ιξώδους, φυσαλιδώδες σάλιο αυξημένου ιξώδους και κολλώδες σάλιο αυξημένου ιξώδους. Ακολούθως, το κάτω χείλος στεγνώθηκε με γάζα και παρατηρήθηκε η δημιουργία σταγονιδίων σάλιου στα στόμια των ελασσόνων σιελογόνων αδένων του χείλους για να αξιολογηθεί η ροή σε κατάσταση ηρεμίας. Αξιολογήθηκαν στη συνέχεια το pH του σάλιου ηρεμίας, η ροή του σάλιου διέγερσης μετά από μάσηση κύβου παραφίνης και το pH και ρυθμιστική ικανότητα του σάλιου διέγερσης. Καταγράφηκαν επιπρόσθετα ο δείκτης πλάκας, ο δείκτης τερηδόνας DMFT καθώς και η υποκειμενική αίσθηση ξηρότητας του στόματος με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίου αξιολόγησης της ξηροστομίας. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με τις δοκιμασίες χ2 και Kruskal-Wallis σε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας p<0.05.
Η ροή και το pH σάλιου ηρεμίας, η σύσταση του σάλιου και η τερηδονική κατάσταση των ασθενών με μη ρυθμισμένο Τ1ΣΔ βρέθηκαν να διαφέρουν σε στατιστικά σημαντικό βαθμό (p<0.05) σε σύγκριση με τις τιμές των ασθενών με ρυθμισμένο Τ1ΣΔ, που παρουσίαζαν χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά των υγιών μαρτύρων. Παρά το ότι η ροή στο σάλιο ηρεμίας και διέγερσης δε φάνηκε να διαφέρει μεταξύ ρυθμισμένων και υγιών μαρτύρων, οι μεταβολικά ρυθμισμένοι ασθενείς με Τ1ΣΔ ανέφεραν ξηροστομία σε μεγαλύτερη συχνότητα από τους υγιείς, όπως και οι αρρύθμιστοι ασθενείς. Συμπερασματικά, η μεταβολική ρύθμιση των παιδιών και εφήβων με Τ1ΣΔ φάνηκε να επηρεάζει σημαντικά τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά του σάλιου και είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της οδοντοστοματικής τους υγείας. Η αξιολόγηση των χαρακτηριστικών αυτών με τη βοήθεια ενός εύχρηστου Kit δίνει τη δυνατότητα στους κλινικούς κάθε ειδικότητας, χωρίς να απαιτείται ειδικός εξοπλισμός ή οδοντιατρικές γνώσεις, να εντοπίσουν εύκολα, γρήγορα και έγκαιρα παιδιά με αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση τερηδόνας και αντίστοιχα να τα ενεργοποιήσουν προς την κατεύθυνση της οδοντιατρικής φροντίδας και πρόληψης.
Το δεύτερο μέρος της μελέτης περιελάμβανε την ανάλυση της γονιδιακής έκφρασης του σάλιου, προκειμένου να εντοπιστούν τυχόν διαφορές στην πρωτεϊνική έκφραση μεταξύ υγιών και πασχόντων, και πραγματοποιήθηκε με την εφαρμογή των δοκιμασιών υγρής χρωματογραφίας/ φασματογραφίας μάζας σε σειρά (liquid chromatography/tandem mass spectrometry) ώστε να διερευνηθεί το «πρωτεωμικό» προφίλ του σάλιου μεταξύ των διαφορετικών ομάδων ασθενών. Η δοκιμασία ΜRM εφαρμόστηκε στη συνέχεια για να επιβεβαιώσει τη διαφορετική έκφραση συγκεκριμένων πρωτεϊνικών μορίων, με βάση τα αποτελέσματα της χρωματογραφίας. 32 παιδιά και έφηβοι συμμετείχαν σε αυτό το τμήμα της μελέτης: 12 με αρρύθμιστο Τ1ΣΔ (G1) (HbA1c≥7.5%), 12 με καλή ρύθμιση του Τ1ΣΔ (G2) (HbA1c<7.5%) και 12 υγιείς μάρτυρες (Ctrl). Συνολικά, ταυτοποιήθηκαν και ποσοτικοποιήθηκαν 4877 πρωτεΐνες, με τη χρήση του Trans Proteomic Pipeline, λογισμικού ανάλυσης και επεξεργασίας των αποτελεσμάτων της φασματομετρίας. Η ταυτοποίηση των πρωτεϊνών έγινε με στάθμη εμπιστοσύνης 95%. 2031 πρωτεΐνες ήταν παρούσες σε ποσοστό μεγαλύτερο ή ίσο του 70% στο σύνολο της κάθε ομάδας. Για τη στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό R και ο έλεγχος κανονικότητας κατανομής έγινε με το Kolmogorov- Smirnov Test. Διπλό κριτήριο στατιστικής σημαντικότητας εφαρμόστηκε κατά την ανάλυση αυτή: t test p-value και Log2ratio p-value <0.05. 33 πρωτεΐνες βρέθηκαν με διαφορετική έκφραση μεταξύ των ομάδων G1-Ctrl, 37 πρωτεΐνες μεταξύ των G2-Ctrl, και 61 πρωτεΐνες μεταξύ των G1-G2. Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης, το πρωτεωμικό προφίλ των συμμετεχόντων φάνηκε ικανό να μπορεί να διαχωρίσει τους ασθενείς ανάλογα με τη μεταβολική τους ρύθμιση. Το πρωτεωμικό προφίλ των ρυθμισμένων ασθενών βρέθηκε παρόμοιο με αυτό των υγιών και στατιστικά σημαντικά διαφορετικό από αυτό των αρρύθμιστων. Παράλληλα, βιολογικά μονοπάτια επιπλοκών που παρουσιάζονται στην ενήλικη ζωή εντοπίστηκαν ενεργοποιημένα ήδη από την παιδική ηλικία στους αρρύθμιστους ασθενείς. Τέλος, με την εφαρμογή ειδικού λογισμικού βιοπληροφορικής ανάλυσης στις πρωτεΐνες που βρέθηκαν να έχουν διαφορετική έκφραση μεταξύ των ομάδων, προτείνεται μια πιθανή προληπτική προσέγγιση που θα μπορούσε να αποτελέσει πεδίο μελλοντικής διερεύνησης.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Επιστήμες Υγείας
Λέξεις-κλειδιά:
Σάλιο, Ξηροστομία, Διαβήτης, Τερηδόνα, Πρωτεωμική ανάλυση
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
380
