Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Βασιλειάδου Μαρία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Μαλλιώρη Μινέρβα Μελπομένη, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ψάρρος Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Ο χώρος της απεξάρτησης χαρακτηρίζεται έντονα από τον ανθρώπινο πόνο, την ματαίωση και την αμφιθυμία των εξαρτημένων ατόμων. Για τον λόγο αυτό σε κάθε φορέα αντιμετώπισης της εξάρτησης οι θεραπευτές είναι πολύ πιο πιθανό να βιώσουν το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης και το άγχος. Ελάχιστες μελέτες έχουν διεξαχθεί στην Ελλάδα αναφορικά με το άγχος και την επαγγελματική εξουθένωση των θεραπευτών που εργάζονται σε αυτές τις δομές. Επιπλέον, από ότι γνωρίζουμε, η έρευνα αυτή είναι η πρώτη που μελετά τις συσχετίσεις μεταξύ του είδους προγράμματος απεξάρτησης και των δύο μελετώμενων ψυχικών διαταραχών, του άγχους και της επαγγελματικής εξουθένωσης, στο θεραπευτικό προσωπικό των δομών απεξάρτησης.
Σκοπός: Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν (α) η διερεύνηση της εμφάνισης και του βαθμού έντασης του άγχους και της επαγγελματικής εξουθένωσης των θεραπευτών που εργάζονται σε προγράμματα στεγνού τύπου αλλά και σε προγράμματα υποκατάστασης, στον ΟΚΑΝΑ και ΚΕΘΕΑ, καθώς και (β) οι συσχετισμοί με τα δημογραφικά και τα επαγγελματικά στοιχεία του δείγματος, καθώς και με το είδος του προγράμματος απεξάρτησης αλλά και (γ) η συσχέτιση μεταξύ του άγχους και της επαγγελματικής εξουθένωσης.
Υλικό και Μέθοδος: Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσε μόνο το θεραπευτικό προσωπικό των προαναφερόμενων οργανισμών στην Αττική (N=159), το οποίο συμπεριλαμβάνει ψυχίατρους, παθολόγους, νοσηλευτές, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, κοινωνιοθεραπευτές και ειδικούς θεραπευτές. Το θεραπευτικό προσωπικό εργάζεται σε προγράμματα υποκατάστασης και στεγνά θεραπευτικά προγράμματα. Από τους συμμετέχοντες στην έρευνα το 31,45% εργάζονταν σε στεγνό θεραπευτικό πρόγραμμα ενώ το 68,55% εργάζονταν σε πρόγραμμα χορήγησης υποκατάστατου. Για την αξιολόγηση της επαγγελματικής εξουθένωσης χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο Maslach Burnout Inventory και για την μέτρηση του άγχους εφαρμόστηκε η κλίμακα Zung Self- Rating Anxiety Scale καθώς επίσης χορηγήθηκε και ερωτηματολόγιο δημογραφικών και επαγγελματικών χαρακτηριστικών. Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων έγινε με την χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS 21.0 εφαρμόζοντας τους στατιστικούς ελέγχους Pearson Chi-Square και Monte-Carlo.
Αποτελέσματα: Τα αποτελέσματα τις στατιστική επεξεργασία των δεδομένων έδειξαν ότι τα επίπεδα άγχους κυμαίνονται σε μέτρια επίπεδα (51,57%) ενώ τα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης εμφανίζονται ήπια: χαμηλή συναισθηματική εξάντληση = 49,06%, χαμηλή αποπροσωποποίηση = 52,20, υψηλά προσωπικά επιτεύγματα = 43,40%. Παρόλα αυτά οι παράγοντες που δίνουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα (p<0,05) για το άγχος είναι: το φύλο (p=0,002), η συναισθηματική εξάντληση (p=0,000) και η αποπροσωποποίηση (p=0,002) ενώ για την επαγγελματική εξουθένωση βρέθηκαν οι εξής στατιστικά σημαντικές συσχετίζεις: μεταξύ της αποπροσωποποίησης και του είδους του προγράμματος απεξάρτησης (p=0,001), μεταξύ της προϋπηρεσίας και της συναισθηματικής εξάντλησης
(p= 0,004), μεταξύ του αριθμού ασθενών και της αποπροσωποποίησης (p=0,029), μεταξύ του είδους σύμβασης και της συναισθηματικής εξάντλησης (p=0,014) και μεταξύ του είδους σύμβασης και της αποπροσωποποίησης (p=0,020).
Συμπεράσματα: Το θεραπευτικό προσωπικό των προγραμμάτων υποκατάστασης και των στεγνών θεραπευτικών προγραμμάτων φαίνεται να έχει χαμηλά επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης και μέτρια επίπεδα άγχους. Παρά το γεγονός αυτό βρέθηκαν παράγοντες που συσχετίζονται με την εμφάνιση του συνδρόμου της επαγγελματικής εξουθένωσης και του άγχους, οι οποίοι θα ήταν καλό να ληφθούν υπόψη από τις διοικήσεις των υπηρεσιών απεξάρτησης για την βελτίωση της ποιότητας ζωής των θεραπευτών, της αποτελεσματικότητας των μονάδων θεραπείας και της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας.
Λέξεις-κλειδιά:
Θεραπευτικό προσωπικό, Πρόγραμμα υποκατάστασης, Στεγνό θεραπευτικό πρόγραμμα, Επαγγελματική εξουθένωση, Άγχος
