Περίληψη:
Η παρούσα διπλωματική μεταπτυχιακή εργασία πραγματεύεται το θέμα της θρησκείας στην αρχαία Μακεδονία από την αρχαϊκή εποχή, αφού το βασίλειο της Μακεδονίας ιδρύθηκε το 6ο αιώνα π.Χ. μέχρι την κατάλυση του από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. Θα μελετηθούν οι θεοί και οι ήρωες που λατρεύονταν αυτό το διάστημα στη Μακεδονία σύμφωνα με τις διαθέσιμες φιλολογικές, επιγραφικές, νομισματικές και αρχαιολογικές πηγές. Η μελέτη διακρίνεται ανά θεότητα και στο πλαίσιο κάθε θεότητας παρατίθενται οι πόλεις στις οποίες εντοπίζεται η λατρεία τους.
H μελέτη των υπαρχουσών μαρτυριών για τη θρησκεία των αρχαίων Μακεδόνων αποδεικνύει ότι η θρησκεία τους παρουσιάζει δομικές ομοιότητες με τις θρησκευτικές αντιλήψεις των υπόλοιπων Ελλήνων μαζί με κάποιες τοπικές διαφοροποιήσεις, όπως συμβαίνει και σε άλλες περιοχές του ελληνικού κόσμου. Συγκεκριμένα, μελετώνται θεότητες με κριτήριο την λειτουργία τους στο πάνθεον των Μακεδόνων. Ο Ζεύς είναι ο γενάρχης του βασιλικού οίκου και θεός των καιρικών φαινομένων επηρεάζοντας καθοριστικά τη διαδικασία της αγροτικής παραγωγής, ενώ ο Απόλλων, ο Ασκληπιός, ο Δάρρων και η Υγεία προστατεύουν την υγεία ανθρώπων και ζώων και την ευταξία των πόλεων του βασιλείου της Μακεδονίας.
Παράλληλα, διακρίνεται μια ομάδα θεοτήτων η οποία προστατεύει τη μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση, δηλαδή πρόκειται για κουροτρόφους θεότητες. Στο σύνολο αυτό συμπεριλαμβάνονται η Άρτεμις, η Δήμητρα. η Περσεφόνη, η Μητέρα των θεών. η Εννοδία και ο Διόνυσος. Επίσης, άλλες θεότητες συνδέονται με τη βλάστηση και τη γονιμότητα της φύσης και των ανθρώπων, όπως ο Πάνας, η Αφροδίτη και ο Διόνυσος.
Επιπρόσθετα, η Αφροδίτη και η Ευκλεία σχετίζονται με τον έρωτα. Ο Άδης συνδέεται με τη μετάβαση στον θάνατο, όπως και ο Ορφέας. Ο Ορφέας, μάλιστα, συνδέεται με μια εσχατολογική προσέγγιση του θανάτου, όπως προκύπτει από τον κρατήρα του Δερβενίου και τα επιτάφια χρυσά ελάσματα των Ορφικών.
Τέλος, οι υπόλοιποι θεοί έχουν ο καθένας αντίστοιχα τις δικές του ιδιότητες. Η Αθηνά προστατεύει τις πόλεις και τον δίκαιο πόλεμο που διεξάγουν οι Μακεδόνες βασιλείς. Οι Κάβειροι προστατεύουν τους τεχνίτες των μετάλλων. Η Ειλειθυία προστατεύει τον τοκετό και οι Νύμφες τη φύση. Ο Ερμής, η Εκάτη και η Θέμις προστατεύουν το εμπόριο και τους ταξιδιώτες και τα περάσματα.
Όσον αφορά στη μελέτη των ηρώων, η παράθεση ξεκινά με τον Ηρακλή λόγω της ξεχωριστής σημασίας του και έπονται οι υπόλοιποι ήρωες, όπως ήρωας-ιππέας, ο Ηφαιστίωνας, ο Περσέας και οι Μακεδόνες βασιλείς. Τέλος, γίνεται αναφορά στους Αιγύπτιους θεούς, οι οποίοι εμφανίζονται στη Μακεδονία κατά την ελληνιστική περίοδο.
Οι Μακεδόνες συμμετείχαν από την κλασική εποχή στα μεγάλα πανελλήνια ιερά, ενώ παράλληλα δημιουργούνταν μεγάλα ιερά και στη Μακεδονία με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Δίον. Η θρησκεία στην αρχαία Μακεδονία παρουσιάζει μεγάλο βαθμό συνοχής και συνέχειας κατά την ελληνιστική εποχή, ενώ οι μόνες ξένες θεότητες που εισάγονται στη θρησκευτική ζωή της Μακεδονίας κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. είναι οι Αιγύπτιοι θεοί.
Λέξεις-κλειδιά:
Αρχαία Μακεδονία, θρησκεία, επιγραφές, νομίσματα
