Όψεις του δουλεμπορίου κατά την Παλαιολόγεια εποχή (13ος -15ος αιώνας)

Διπλωματική Εργασία uoadl:2876692 279 Αναγνώσεις

Μονάδα:
Κατεύθυνση Βυζαντινή Ιστορία
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2019-06-24
Έτος εκπόνησης:
2019
Συγγραφέας:
Κόρακας Παναγιώτης
Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Σοφία Μεργιαλή-Σαχά, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας, ΕΚΠΑ
Αικατερίνη Νικολάου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας, ΕΚΠΑ
Γεράσιμος Μέριανος, Κύριος Ερευνητής, Τομέας Βυζαντινών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Πρωτότυπος Τίτλος:
Όψεις του δουλεμπορίου κατά την Παλαιολόγεια εποχή (13ος -15ος αιώνας)
Γλώσσες εργασίας:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Όψεις του δουλεμπορίου κατά την Παλαιολόγεια εποχή (13ος -15ος αιώνας)
Περίληψη:
Σκοπός της παρούσας διπλωματικής μεταπτυχιακής εργασίας, είναι η παρουσίαση και επιμέρους ανάλυση του φαινομένου του δουλεμπορίου κατά την Ύστερη Βυζαντινή εποχή και η ανάδειξή του σε σημαίνον για την περίοδο γεγονός, στο πλαίσιο του κλιμακούμενου ανταγωνισμού μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων του γεωγραφικού χώρου της ανατολικής Μεσογείου.
Η υπό εξέταση περίοδος αποτελεί ένα σημείο κομβικό για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η οποία εμφανίζεται ως ένα κράτος που παραπαίει, αδύναμο να προστατεύσει την ελευθερία του πληθυσμού της απέναντι σε ποικίλους ξένους επιδρομείς. Το γεγονός ότι καμία κρατική δύναμη δεν είχε την απόλυτη κυριαρχία στην περιοχή, συνέβαλε στη δημιουργία ενός κατακερματισμένου πολιτικού σκηνικού πρόσφορου για την ανάπτυξη της πειρατείας.
Το εμπόριο των δούλων γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στην ανατολική Μεσόγειο τον 13ο αιώνα, γεγονός που προκάλεσε την άνθιση όχι μόνο των παλαιών αγορών αλλά και τη δημιουργία νέων. Βασικός παράγοντας στο φαινόμενο αυτό υπήρξε η συνεχόμενη ζήτηση νέων δούλων από το κράτος των Μαμελούκων της Αιγύπτου. Η ζήτηση αυτή σκοπό είχε να εξυπηρετήσει την επάνδρωση των στρατών τους με άνδρες, και των χαρεμιών των σουλτάνων με γυναίκες. Πέρα από τις ανάγκες των Μαμελούκων για δούλους, σημαντικό ρόλο έπαιξε και η αναζήτηση μόνιμου εργατικού δυναμικού από μέρους εποίκων των λατινικών κτήσεων σε πρώην βυζαντινά εδάφη, με σκοπό την εκμετάλλευση της γης.
Ο 13ος και κυρίως ο 14ος αιώνας αποτέλεσαν χρυσή εποχή για τους πειρατές στο Αιγαίο, το οποίο σαν γεωγραφικός χώρος άρχισε να γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνος για τους κατοίκους του. Επιδείνωση της κατάστασης αυτής παρατηρήθηκε μετά την εδαφική επέκταση των τουρκικών εμιράτων και την εδραίωσή τους στα νότια και δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας. Το γεγονός αυτό σηματοδότησε την έναρξη της συνεχούς και μαζικής υποδούλωσης βυζαντινών πληθυσμών που κατοικούσαν στα νησιά και τις παραλιακές περιοχές του Αιγαίου. Οι προσπάθειες του Βυζαντινού κράτους να εμποδίσει την κατάσταση αυτή και να αποτελέσει και πάλι σημαντικό παράγοντα στην περιοχή έπεσαν στο κενό, ιδιαίτερα μετά το πέρας της δυναμικής βασιλείας του Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου. Ο πρώτος Παλαιολόγος αυτοκράτορας, κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες για την κατασκευή και συντήρηση πολεμικού στόλου ικανού να περιορίσει τα φαινόμενα πειρατείας, χωρίς όμως μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Τομές για την περίοδο, αλλά και τον υπό εξέταση χώρο, αποτελούν τόσο η έλευση της Καταλανικής Εταιρείας στη Μικρά Ασία, όσο και η ανάδειξη των Οθωμανών Τούρκων και η εδραίωσή τους εις βάρος των άλλων τουρκικών εμιράτων τον 14ο αιώνα. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι πρόκειται για μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα γεωγραφική περιοχή με πολλές μεταβλητές, στην οποία συντελούνται σημαντικά γεγονότα, που έχουν σοβαρό πολιτικό και κοινωνικό αντίκτυπο. Τα γεγονότα αυτά, όπως θα φανεί κατά τη διάρκεια της έρευνας, προσέδωσαν στο φαινόμενο του δουλεμπορίου χαρακτηριστικά που το ανάδειξαν σε εξαιρετικά σημαντικό πολιτικό, θρησκευτικό και στρατιωτικό παράγοντα.
Αρχικά γίνεται μια συνοπτική αναδρομή στη δουλεία και το δουλεμπόριο στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, μέχρι τον 14ο αιώνα, η οποία βασίζεται κατά κύριο λόγο σε βυζαντινά νομικά κείμενα. Το τμήμα αυτό της εργασίας αποσκοπεί να παρουσιάσει τη διαχρονική εξέλιξη του δουλεμπορίου ανά τους αιώνες, πριν αυτό χαθεί οριστικά από τον βυζαντινό έλεγχο και αποτελέσει κομμάτι του πολύπλευρου πολιτικού και εμπορικού γίγνεσθαι της ανατολικής Μεσογείου. Παράλληλα, γίνεται μια μικρή αναφορά στους όρους που χρησιμοποιούνται κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο και σχετίζονται με το δουλεμπόριο.
Στη συνέχεια παρουσιάζεται το κατακερματισμένο και ρευστό πολιτικό σκηνικό της ανατολικής Μεσογείου ως ιδεώδες υπόβαθρο για την αύξηση των δύο συναφών φαινομένων, της πειρατείας και του δουλεμπορίου. Ακολούθως αναλύεται η σημαντικότερη συνέπεια του δουλεμπορίου αυτήν την εποχή, που ήταν η αιχμαλωσία και πώληση μεγάλου αριθμού Βυζαντινών. Ταυτόχρονα, επιχειρείται μια προσέγγιση των διακρατικών συμφωνιών μεταξύ Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και των Μαμελούκων της Αιγύπτου, καθώς αυτές είχαν ως βάση τους το δουλεμπόριο. Επιπροσθέτως, γίνεται αναφορά στις αντιδράσεις που προκάλεσε η έλευση Βυζαντινών δούλων στις περιοχές της δυτικής χριστιανοσύνης. Τέλος, παρουσιάζονται στοιχεία προερχόμενα από ιταλικά νοταριακά έγγραφα που υποδεικνύουν την ανάμειξη Βυζαντινών στο δουλεμπορικό δίκτυο.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Ιστορία
Λέξεις-κλειδιά:
Παλαιολόγεια Περίοδος, Δουλεμπόριο, Δουλεία, Πειρατεία
Ευρετήριο:
Όχι
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Εικονογραφημένη:
Όχι
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
354
Αριθμός σελίδων:
101
Όψεις του δουλεμπορίου κατά την Παλαιολόγεια εποχή(13ος-15ος αιώνας). Παναγιώτης Κόρακας-Διπλωματική εργασία..pdf (1 MB) Άνοιγμα σε νέο παράθυρο