Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ρηγόπουλος Δημήτριος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Επιβλέπων
Κατούλης Αλέξανδρος, Αν. Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Βρυώνη Γεωργία, Αν. Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Η εκδήλωση ενός φάσματος αντιδράσεων υπερευαισθησίας σε φαρμακευτικά σκευάσματα και ιδιαίτερα σε χημειοθεραπευτικά συνιστά μια πρόκληση για τον ιατρικό και επιστημονικό χώρο. Τα παράγωγα πλατίνας (καρβοπλατίνη, οξαλοπλατίνη, σισπλατίνη) είναι ευρέως χρησιμοποιούμενα χημειοθεραπευτικά σκευάσματα σε πλήθος πρωτοπαθών και δευτεροπαθών όγκων με ολοένα αυξανόμενη επίπτωση άμεσων αντιδράσεων ενίοτε ιδιαίτερα σοβαρών. Η τρυπτάση του ορού συνιστά την πιο χρήσιμη εργαστηριακή εξέταση για την εκτίμηση της αναφυλαξίας, ενώ υψηλά επίπεδα αυτής έχουν εντοπιστεί σε υποομάδες ασθενών με μαστοκυττάρωση, μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο, μυελοπολλαπλασιαστικό νεόπλασμα, οξεία μυελοειδή λευχαιμία, χρόνια μυελοειδή λευχαιμία και χρόνια ηωσινοφιλική λευχαιμία. Βασικός στόχος της μελέτης μας αποτελεί η έγκυρη εκτίμηση προς αποφυγή των ανωτέρω παρατηρούμενων αντιδράσεων σε ευρέως χρησιμοποιούμενα χημειοθεραπευτικά φαρμακευτικά σκευάσματα.
Σκοπός: Σκοπός της παρούσας εργασίας αποτελεί η αξιολόγηση των δερματικών δοκιμασιών και της μέτρησης της τρυπτάσης ορού στη διαγνωστική προσπέλαση των άμεσων αντιδράσεων υπερευαισθησίας σε χημειοθεραπευτικά φάρμακα.
Ασθενείς: Στην παρούσα εργασία εκτιμήθηκαν ασθενείς που εκδήλωσαν αντιδράσεις υπερευαισθησίας κατά τη διάρκεια έγχυσης χημειοθεραπευτικών σκευασμάτων ή μετά το πέρας των έξι ωρών. Ο σχεδιασμός της μελέτης περιλάμβανε την λεπτομερή καταγραφή της κλινικής συμπτωματολογίας των αντιδράσεων υπερευαισθησίας, την καταγραφή του ατομικού αναμνηστικού, τη μέτρηση τρυπτάσης ορού 60-180 λεπτά μετά την αντίδραση και την διενέργεια δερματικών δοκιμασιών (Skin Prick Tests και Ids) με μη ερεθιστικές συγκεντρώσεις των υπεύθυνων σκευασμάτων (καρβοπλατίνη, οξαλοπλατίνη, σισπλατίνη) 15-20 ημέρες μετά την αντίδραση.
Αποτελέσματα: Η μελέτη περιελάμβανε 70 ασθενείς που ανέπτυξαν αντιδράσεις υπερευαισθησίας στα παράγωγα πλατίνας. Από αυτούς, 25 ήταν άντρες (35,7%) και 45 γυναίκες (64,3%). Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν 60,9 ± 9,9 έτη από 32 έως 84 έτη (διάμεσος 60). Οι παρατηρηθείσες αντιδράσεις ήταν 37/70 (52,8%) σε καρβοπλατίνη, 23/70 (33%) σε οξαλοπλατίνη και 10/70 (14,2%) σε σισπλατίνη. Στις 70 αναφερόμενες αντιδράσεις υπερευαισθησίας τα συστήματα που συμμετείχαν συχνότερα ήταν το δέρμα στο 90%, το αναπνευστικό σύστημα στο 57,1%, το καρδιαγγειακό σύστημα στο 30% και το γαστρεντερικό σύστημα στο 42,8%. Καταδείχτηκε αύξηση της τιμής της τρυπτάσης αντίδρασης σε σχέση με τη βασική τιμή, με τη μέση τιμή να είναι 6,6±8,1 μg/L από 0,5 έως 34,1 (διάμεσος 4,3). Δεν καταδείχτηκε συσχέτιση της βαρύτητας αντίδρασης υπερευαισθησίας με τις θετικές δερματικές δοκιμασίες στον υπό μελέτη πληθυσμό και σε κανένα από τα σκευάσματα που εξετάστηκαν (p=0,24).
Συμπέρασμα: Η μέτρηση της τρυπτάσης αντίδρασης συγκρινόμενη με τη βασική τιμή αποτελεί εύχρηστο και αξιόπιστο δείκτη αναφυλαξίας στα παράγωγα πλάτινας. Οι δερματικές δοκιμασίες όταν διενεργούνται με τον ενδεδειγμένο τρόπο παρέχουν σημαντική πληροφορία για το μηχανισμό της αντίδρασης και τη λήψη απόφασης για τους περαιτέρω θεραπευτικούς χειρισμούς, δεν σχετίζονται όμως με την βαρύτητα της αρχικής αντίδρασης.
Λέξεις-κλειδιά:
Τρυπτάση, Αντιδράσεις υπερευαισθησίας, Αναφυλαξία, Απευαισθητοποίηση, Χημειοθεραπευτικά φάρμακα
