Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Σ. Πούλος, Καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος, ΕΚΠΑ
Ε. Δασενάκης, Καθηγητής Τμήματος Χημείας, ΕΚΠΑ
Β. Καψιμάλης, Δ/ντης Ερευνών του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).
Περίληψη:
Η ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος από ανθρωπογενείς δραστηριότητες ολοένα εντείνεται, με σημαντικές συνέπειες για το οικοσύστημα αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο. Ένας από τους σημαντικούς ρυπογόνους παράγοντες είναι τα βαρέα μέταλλα, ορισμένα εκ των οποίων (π.χ. Ni, Fe, Cu) σε μικρές συγκεντρώσεις βοηθούν στο γενικότερο μεταβολισμό των οργανισμών, ενώ άλλα όχι (π.χ. Cd, Cr, Hg, Pb, κλπ). Η πολύπλευρη μελέτη για την κατανόηση των μηχανισμών της τοξικής δράσης των μετάλλων σε κάθε οργανισμό και των μηχανισμών άμυνας τους είναι πολύ σημαντική για την εκτίμηση της "υγείας" των οικοσυστημάτων.
Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία στοχεύει στην εξέταση της ποιότητας των επιφανειακών ιζημάτων μέσω κοκκομετρικών αναλύσεων καθώς και προσδιορισμού της συγκέντρωσης των κύριων στοιχείων (ppm) και των ιχνοστοιχείων (ppm).
Με βάση τα αποτελέσματα των κοκκομετρικών αναλύσεων, μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι όλοι οι πυρήνες εμφανίζουν αργιλώδη ιλύ (λεπτόκοκκο υλικό)και ορισμένοι έχουν μεταξύ τους παρόμοια ιζηματογένεση παραδείγματος χάρη οι πυρήνες EL1, EL5 & S2 μεταξύ τους καθώς και οι πυρήνες UN5 & UN6. Το γεγονός δε ότι το υλικό όλων των πυρήνων δειγματοληψίας είναι λεπτόκοκκο συντελεί στην στην μεγαλύτερη συγκέντρωση βαρέων μετάλλων στο ίζημα και άρα συντήρηση του ρυπασμένου υλικού.
Ορισμένα από τα σημαντικότερα βαρέα μέταλλα όπως Pb & Zn εμφανίζονται σε μέγιστη τιμή στην περιοχή της Ελευσίνας λόγω πολύ έντονης βιομηχανικής δραστηριότητας ενώ και ελάχιστη στον πυρήνα UN5 όπου υπάρχει μια μόνο πολύ μικρή βιομηχανική ζώνη πλησίον της περιοχής δειγματοληψίας. Το Ni επίσης παρουσιάζει μέγιστη τιμή στον βορειοδυτικό Σαρωνικό κόλπο (πυρήνας UN5) λόγω γεωλογίας (οφιολιθικού υλικού-ηφαίστειο Μεθάνων) και ελάχιστη στον πυρήνα EL1.
Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα του παράγοντα εμπλουτισμού για τα κύρια στοιχεία και για τα ιχνοστοιχεία καθώς και το κριτήριο ποιότητας των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ERL - ERM & TEL - PEL μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι οι πυρήνες EL1,UN5,UN6A,UN13 & S7B εμφανίζουν από μηδενικό έως ελάχιστο εμπλουτισμό και συνεπώς μηδενική έως ελάχιστη ρύπανση. Από την άλλη πλευρά, οι πυρήνες EL5 & S2 όπου παρατηρείται μέτριος εμπλουτισμός και συνεπώς μέτρια ρύπανση. Όσον αφορά το κριτήριο ποιότητας των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ERL-ERM & TEL-PEL παρατηρείται ότι ο μόλυβδος (Pb) & ο ψευδάργυρος (Zn) προκαλούν μικρό ποσοστό αρνητικών βιολογικών επιπτώσεων σε όλες τις περιοχές από όπου έγιναν οι δειγματοληψίες. Μέτρια ποσοστά αρνητικών βιολογικών επιπτώσεων εμφανίζουν το αρσενικό(As), ο χαλκός (Cu) για όλη την περιοχή δειγματοληψίας καθώς και το χρώμιο (Cr) για τους πυρήνες EL1 & S7B. Τέλος, το νικέλιο (Ni) σε όλη την περιοχή δειγματοληψίας καθώς και το χρώμιο (Cr) (για το επιφανειακό υλικό του πυρήνα EL5), σε όλο τον πυρήνα UN5 και UΝ6, στον ορίζοντα 30-31 του πυρήνα UN13, και για τα πρώτα 11 εκατοστά του πυρήνα S2 προκαλούν αρκετά υψηλό ποσοστό αρνητικών βιολογικών επιπτώσεων.
Συγκρίνοντας την πρόσφατη δειγματοληψία (2017) που πραγματοποιήθηκε στον Σαρωνικό κόλπο με την παλαιότερη στην ίδια περιοχή (1999), μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι στον χώρο της Ελευσίνας και της Ψυτάλλειας που είναι μια βιομηχανική ζώνη παρατηρείται αύξηση αυξημένη συγκέντρωση των βαρέων μετάλλων έναντι των άλλων τμημάτων της περιοχής δειγματοληψίας. Αντιθετα, στον ΒΔ Σαρωνικό στον UN6A παρατηρήθηκε μείωση κυρίως του Cu, Cr & Zn ενώ μόνο για τον πυρήνα δειγματοληψίας UN6A παρατηρήθηκε επιπλέον μείωση και για τα στοιχεία του Ni, Cr & Mn με την επιφύλαξη οι διαφορές αυτές να οφείλονται σε παραμέτρους είτε εραγστηριακούς είτε σε θετική αλλαγή των περιβαλλοντικών συνθηκών στις θέσεις δειγματοληψίας.
Τέλος,συγκρίνοντας τα αποτελέσματα από την παρούσα εργασια με τα αντιστοιχα για τους Κόλπους Β. Ευβοϊκό (Ρουσελάκη, 2007 και Μαλιακό Κόλπο (Καλλιαντέρη, 2016) παρατηρείται ότι πέραν του ψευδαργύρου (Zn), όπου εμφανίζεται σε σχετικά υψηλότερες τιμές στο Σαρωνικό κόλπο, όλα τα υπόλοιπα μέταλλα εμφανίζουν μέγιστες τιμές πρωτίστως στον Βόρειο Ευβοικό κόλπο και δευτερευόντως στις εκβολές του Σπερχειού ποταμού και στο Μαλιακό κόλπο.
Λέξεις-κλειδιά:
βαρέα μέταλλα, κύρια στοιχεία, ιχνοστοιχεία, κοκκομετρικές αναλύσεις
