Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ηρώ Μυλωνάκου - Κεκέ (Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε. - Ε.Κ.Π.Α.)
Αργύρης Κυρίδης (Καθηγητής Τ.Ε.Π.Α.Ε. - Α.Π.Θ.)
Μάριος Κουκουνάρας - Λιάγκης (Επίκουρος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής - Τμήμα Θεολογίας - Ε.Κ.Π.Α.)
Περίληψη:
Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο επιτακτική προβάλλει η ανάγκη να στραφεί η εκπαίδευση προς την καλλιέργεια ηθικοκοινωνικών αξιών, παράλληλα με την υλοποίηση των κατεξοχήν μορφωτικών της στόχων. Αυτή η ανάγκη επαναπροσδιορισμού και διεύρυνσης των στόχων της εκπαίδευσης αποκτά ιδιαίτερο νόημα στις μέρες μας, αν αναλογιστεί κανείς τη γενικευμένη κρίση που διέρχεται η σύγχρονη κοινωνία, η οποία εκτός από οικονομική έχει μεταβληθεί και σε αξιακή. Αρωγός στην προσπάθεια της ηθικής διαπαιδαγώγησης των παιδιών και των εφήβων τίθεται η Κοινωνική Παιδαγωγική, καθώς είναι επαρκώς εξοπλισμένη με συγκεκριμένες αρχές, στοχοθεσία, μεθοδολογία, τεχνικές και μέσα, ώστε να ωθήσει τους εκπαιδευόμενους να αναπτύξουν πολύπλευρα τις δεξιότητές τους και να προάγουν την ηθική και κριτική τους σκέψη μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα πρόληψης και παρέμβασης. Επιπλέον, από τη μελέτη των κειμένων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας διαπιστώθηκε ότι αναδεικνύονται διαχρονικές πανανθρώπινες αξίες, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν εφαλτήριο για ηθικό προβληματισμό στους μαθητές/-τριες. Στην παρούσα μελέτη ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο σύστημα αξιών του αρχαίου κόσμου και σε δράσεις της αθηναϊκής κοινωνίας της κλασικής εποχής, που συνάδουν προς τις βασικές αρχές και θέσεις της Κοινωνικής Παιδαγωγικής, με στόχο την παροχή κοινωνικής μέριμνας και αλληλεγγύης προς τις ευάλωτες κοινωνικά ομάδες της εποχής.
Σχετικά με το ερευνητικό μέρος της εργασίας, εξετάζεται το αρχαίο κείμενο της "Αντιγόνης" του Σοφοκλή ως προς την ανίχνευση σε αυτό των αξιών της προσφοράς και της αλληλεγγύης. Η εν λόγω τραγωδία επιλέχτηκε προς ανάλυση, καθώς αποτελεί αντικείμενο διδασκαλίας στη Β΄ τάξη του Γενικού Λυκείου κι έτσι τα πορίσματα της έρευνας θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στον εμπλουτισμό και στη βελτίωση της διδασκαλίας των αξιών σε επίπεδο σχολικής τάξης. Με τη μέθοδο της ποσοτικής και ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου εντοπίστηκαν οι όροι που παραπέμπουν άμεσα ή έμμεσα στις υπό διερεύνηση αξίες τόσο με θετική όσο και με αρνητική κατεύθυνση προς αυτές (αξίες και απαξίες). Μετά από σχολαστικό και εξαντλητικό έλεγχο του αρχαίου κειμένου η έρευνα διαπιστώνει ένα πλήθος όρων (876 αναφορές), που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με αυτές τις αξίες ή τις αντίστοιχες απαξίες. Ωστόσο, το πιο σημαντικό εύρημά της είναι ο εντοπισμός συγκεκριμένων όρων (51 αναφορές) του αρχαίου κειμένου, που προτείνονται ως οι περισσότερο πρόσφοροι για αξιοποίηση στο πλαίσιο της σχολικής τάξης, καθώς φωτίζουν με έντονο, άμεσο και εμφατικό τρόπο τις αξίες της προσφοράς και της αλληλεγγύης, όπως και τις αντίστοιχες απαξίες. Επιπρόσθετα, εξετάζεται η συχνότητα εμφάνισης και κατανομή όλων των αναφορών με βάση την κατεύθυνση (θετική ή αρνητική), το είδος τους (άμεση ή έμμεση αναφορά), τον εντοπισμό τους στα Κατά Ποσόν μέρη της τραγωδίας, στα διαλογικά μέρη ή στους μονολόγους, καθώς και στα λόγια των προσώπων του δράματος. Ακόμη, διερευνάται η συσχέτισή τους με το φύλο των ηρώων και την καταγωγή τους (μέλος βασιλικής οικογένειας/ υπήκοος). Τέλος, γίνονται προτάσεις σχετικά με την αξιοποίηση των ευρημάτων της έρευνας από τον/την εκπαιδευτικό, ώστε η διδασκαλία των αξιών της προσφοράς και της αλληλεγγύης να μην παραμείνει μόνο σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά να ωθήσει τους μαθητές/-τριες σε έμπρακτη εφαρμογή τους, μέσα από την ανάληψη συλλογικών εθελοντικών δράσεων και πρωτοβουλιών, με την παράλληλη συνδρομή της οικογένειας. Τέτοιες δράσεις αναδεικνύουν τη σημασία της συνεργασίας, καθώς και της κοινωνικής συμμετοχής και μέριμνας για τις λιγότερο προνομιούχες κοινωνικές ομάδες. Εξάλλου, μόνο μέσα από τη συνέργεια και αδιάσπαστη ενότητα της θεωρίας με την πράξη η διδασκαλία των αξιών θα μπορούσε να λάβει κοινωνικοπαιδαγωγική διάσταση.
Λέξεις-κλειδιά:
Hθικοκοινωνικές αξίες, προσφορά, αλληλεγγύη, "Αντιγόνη" Σοφοκλή, αρχαία ελληνική γραμματεία, Κοινωνική Παιδαγωγική
