Περίληψη:
Ο Σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο, το οποίο είναι καταστροφικό και απρόβλεπτο, ως προς το χρόνο και τον τόπο εκδήλωσης. Άλλα καταστροφικά Φυσικά Φαινόμενα είναι οι Δασικές Πυρκαγιές, οι Πλημμύρες, οι Ηφαιστειακές εκρήξεις, κ.α. Η Πολιτεία, ανταποκρινόμενη στην υποχρέωση απέναντι στους πολίτες για προστασία, εκπονεί κατάλληλα Σχέδια Δράσης, ώστε να μετριάζει το βαθμό Διακινδύνευσης. Στην Ελλάδα, ο αρμόδιος φορέας είναι η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, συνεπικουρούμενη από τις Ένοπλες Δυνάμεις της Χώρας και άλλους φορείς. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιασθεί ο βαθμός ετοιμότητας των Ενόπλων Δυνάμεων, στη διαχείριση Φυσικών Καταστροφών, διαμέσου των σχεδίων «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ» και των Τμημάτων «ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ» και να γίνει μια συνολική αποτίμηση της συνεισφοράς αυτών για την περίοδο 2012-2017. Μεταξύ των ερευνητικών ερωτημάτων, που φιλοδοξεί η εργασία να απαντήσει, είναι ο Επιχειρησιακός Σχεδιασμός των Ενόπλων Δυνάμεων στην αντιμετώπιση Καταστροφικών Φυσικών Φαινομένων, καθώς επίσης και ο βαθμός αποτελεσματικότητας αυτών για συμβάντα της περιόδου 2012-2017. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να εφαρμόζεται από όλους τους φορείς Πολιτικής Προστασίας, ο Κύκλος Διαχείρισης Καταστροφών, ο οποίος αποτελεί ουσιαστικά μια σχηματική αναπαράσταση όλων των μέτρων και δράσεων μιας κοινωνίας για την θωράκιση αυτής απέναντι στις φυσικές καταστροφές. Στην Ελλάδα, ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας είναι ο αρμόδιος φορέας σχεδιασμού, εκπόνησης, συντονισμού και παρακολούθησης του έργου της εκπαίδευσης και ενημέρωσης του πληθυσμού και των στελεχών διαφόρων φορέων του δημοσίου, αναφορικά με την σεισμική προστασία και αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών, που ανακύπτουν εξαιτίας καταστροφικών σεισμικών γεγονότων. Από την άλλη μεριά, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, στα πλαίσια του σχεδιασμού και των αναπτυσσομένων δράσεων, εκπονεί σχέδια και εγκυκλίους, ενώ εκδίδει και κατευθυντήριες οδηγίες, προκειμένου να ενημερώνει αρμοδίως τους Φορείς Πολιτικής Προστασίας, οι οποίοι συνεπικουρούν το έργο της. Αναφορικά με την Κήρυξη κάποιας περιοχής σε Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης, Αρμόδιο όργανο, για το σκοπό αυτό, είναι ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας. Στα Όργανα Συντονισμού Επιχειρήσεων Αντιμετώπισης Καταστάσεων Εκτάκτου Ανάγκης, μεταξύ των άλλων, συμπεριλαμβάνονται το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων του Πυροσβεστικού Σώματος, το Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας, κ.α. Το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ» επιδιώκει τη διαμόρφωση ενός συστήματος αποτελεσματικής αντιμετώπισης καταστροφικών φαινομένων, με σκοπό την ανάληψη δράσεων από κατάλληλα προεπιλεγμένες δυνάμεις, που ως στόχο έχουν την προστασία της ζωής, της υγείας, της περιουσίας των πολιτών και την προστασία του περιβάλλοντος. Το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, στο παραπάνω πλαίσιο, ασκεί το γενικό έλεγχο και συντονισμό των τμημάτων του, ενώ εγκρίνει και συντονίζει τη διάθεση ειδικά εκπαιδευμένων τμημάτων, καθώς επίσης και μέσων στις επιχειρήσεις Πολιτικής Προστασίας. Από την άλλη μεριά, το Σχέδιο των Τμημάτων «ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ» είναι δεύτερο σχέδιο Πολιτικής Προστασίας, με το οποίο προβλέπεται, ρυθμίζεται και καθορίζεται η συνδρομή των ΕΔ στην αντιμετώπιση Φυσικών Καταστροφών. Σύμφωνα με αυτό, προβλέπεται η διάθεση και ανάπτυξη Προσωπικού και Μέσων σε καταστάσεις Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο Εξωτερικό, κατόπιν σχετικού αιτήματος από την πληγείσα χώρα. Η εκδήλωση Φυσικών Καταστροφών στον Ελλαδικό χώρο, είναι μία συνήθης κατάσταση, με πληθώρα συμβάντων, η οποία περιλαμβάνει ποικιλία φαινόμενων. Η συνολική αποτίμηση της συνεισφοράς των Ενόπλων Δυνάμεων σε Προσωπικό, Υλικά και Μέσα στις πιο σημαντικές από τις Φυσικές Καταστροφές της περιόδου 2012-2017 είναι σημαντική. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι, κατά το έτος 2017, στην Ελληνική Επικράτεια, αναφέρθηκαν συνολικά 95 σεισμικές δονήσεις, άνω των 4R, έναντι 71 το 2012. Αντίστοιχα, σε ότι αφορά στις Δασικές Πυρκαγιές, κατά το έτος 2017, εκδηλώθηκαν 178 συμβάντα, έναντι 343 το 2012. Τέλος, αναφορικά με τα πλημμυρικά φαινόμενα της εν λόγω περιόδου, παρατηρήθηκαν 70 συμβάντα το 2017, έναντι 80 πλημμυρών το 2012. Η συμβολή των Ενόπλων Δυνάμεων ήταν καθοριστική και σημαντική, ιδιαιτέρως στη διάθεση εναερίων μέσων κατάσβεσης πυρκαγιών, Μηχανημάτων Μηχανικού και Οχημάτων βαρέως ή/και ελαφρού τύπου, για την αποκατάσταση των ζημιών από πλημμύρες και σεισμούς. Το σύνολο του στρατιωτικού προσωπικού που ενεπλάκη σε αποστολές Πολιτικής Προστασίας ανέρχεται σε χιλιάδες άτομα. Από την άλλη μεριά, η Πολιτική Προστασία σε διεθνές επίπεδο έχει οργανωθεί με αποτελεσματικό τρόπο, τόσο σε επίπεδο Διεθνών Οργανισμών, όσο και Κρατών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει κατάλληλους Μηχανισμούς Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση Φυσικών ή/και Τεχνολογικών Καταστροφών, διευκολύνοντας και συντονίζοντας παράλληλα την προσφερόμενη βοήθεια των Κρατών – Μελών. Ανάλογες δομές Πολιτικής Προστασίας έχουν να επιδείξουν ο ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ. Οι διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες Κρατών ενισχύουν τους υφιστάμενους μηχανισμούς Πολιτικής Προστασίας σε προσωπικό και μέσα, προκειμένου η απόκριση της Διεθνούς Κοινότητας στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών να παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Από τα συμπεράσματα της εργασίας, προκύπτει η άποψη ότι η διάρθρωση του συστήματος Πολιτικής Προστασίας της Χώρας είναι τόσο αποτελεσματική, όσο και ευέλικτη, ανάλογα της υφιστάμενης, κάθε φορά, κατάστασης και του ρυθμού εξέλιξης του καταστροφικού φαινομένου. Από την άλλη μεριά, εκτιμάται ότι η Επιχειρησιακή Σχεδίαση των Ενόπλων Δυνάμεων της Χώρας, με βάση τα Σχέδια «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ» και τα Τμήματα «ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ», είναι αποτελεσματική, όσο και ευέλικτη, καθώς η ύπαρξη των σχεδίων, από τον καιρό της συνήθους ετοιμότητας, το αναλυτικό περιεχόμενο αυτών τόσο στη συγκρότηση των τμημάτων που επεμβαίνουν, όσο και στα φερόμενα υλικά και μέσα που επιχειρούν, ο καθορισμός των Μονάδων και Σχηματισμών από τους οποίους συγκροτούνται τα εν λόγω τμήματα, ο σχεδιασμός της διασποράς τους με στόχο την, κατά το δυνατόν, μεγαλύτερη και αποτελεσματικότερη γεωγραφική κάλυψη της Χώρας, καθώς και η τήρηση χρονικών ετοιμοτήτων και σταδίων ενεργοποίησης, συνηγορούν στην άποψη αυτή. Τέλος, αναφορικά με την συμβολή των Ενόπλων Δυνάμεων της Χώρας στην αντιμετώπιση Έκτακτων Αναγκών, με βάση τα Σχέδια «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ» και των Τμημάτων «ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ», για την περίοδο 2012-2017 κι αν αυτή θα μπορούσε να κριθεί αποτελεσματική, εκτιμάται ότι, τα στοιχεία που παρατέθηκαν, συνηγορούν στην άποψη ότι, στο βαθμό που απαιτήθηκε η συνδρομή αυτών στις συντελεσθείσες Φυσικές Καταστροφές της εν λόγω περιόδου, σε συνδυασμό με την κύρια αποστολή των ΕΔ, στα πλαίσια της Εθνικής Άμυνας και των λοιπών υποχρεώσεων τους (Εθνικών και Διεθνών), κατά την ίδια περίοδο, ήταν απολύτως επιτυχημένη, αφού η ανταπόκριση έτυχε υψηλής προτεραιότητας, τόσο από την Ηγεσία αυτών, όσο και από το προσωπικό που επιχειρούσε με ασφάλεια στα, κατά περίπτωση, καταστροφικά συμβάντα.