Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Χαράλαμπος Παπαγεωργίου, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ελένη Λαζαράτου, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Αρετή Σπυροπούλου, Μέλος Ε.ΔΙ.Π., Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Στην εργασία αυτή κατατίθεται η ηθική πτυχή των ψυχοδυναμικών συγκρούσεων. Το κεντρικό ερώτημα που ανακύπτει είναι το αν η εξατομικευμένη ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία μπορεί να θεωρηθεί «ηθικό επίτευγμα». Μπορεί θεραπευτής και θεραπευόμενος, μέσα από μια αμοιβαία, αλλά ασύμμετρη, διαδικασία, να συγκροτήσουν ένα δυναμικό θεραπευτικό ζευγάρι, δοσμένο μέσα από το βλέμμα της ηθικής, μέσα στο ψυχιατρικό τμήμα ενός γενικού νοσοκομείου, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να υπηρετηθεί το βασικό φροϋδικό αξίωμα «εκεί που είναι το Αυτό να γίνει Εγώ»; Κατά πόσον ο θεραπευτής, μέσω της δικής του υποκειμενικότητας και ψυχοσυναισθηματικής και νοητικής εμπειρίας, λειτουργώντας ως προβλητικό αντικείμενο του θεραπευόμενου, μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα στην πορεία της θεραπευτικής διαδικασίας;
Η ψυχανάλυση βρίσκεται στο σταυροδρόμι επιστήμης και τέχνης και είναι κατεξοχήν
ανθρωποκεντρική. Η επιστήμη με τα διάφορα παρακλάδια της, εκπροσωπεί ό,τι μπορεί να μετρηθεί και να αποδειχθεί πειραματικά, είναι μια έγκυρη και αξιόπιστη ανθρώπινη πείρα, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο. Η τέχνη, μέσα από τις διάφορες εκφάνσεις της, υπηρετεί την αναπαράσταση της πραγματικότητας συνεισφέροντας στον προσανατολισμό του όντος, στο θεμελιακό δίπολο ζωής ηδονή- οδύνη (Three General Theories of Ethics and the Integrative Role of Integrity Theory, Muel Kaptein- Johan Wempe, article in SSRN Electronic Journal – July 2002). Η ψυχαναλυτική διαδικασία είναι ένας συγκερασμός και των δύο. Καλείται να ανιχνεύσει τις ασυνείδητες διαδικασίες, να αναδείξει τα άρρητα τραύματα και να ρίξει φως στο συγκεκριμένο δίπολο ηδονή-οδύνη, που είναι από τους βασικούς μοχλούς της ανθρώπινης ύπαρξης. Αν υπάρχει μια σχετική ισορροπία μεταξύ ηδονής και οδύνης, επέρχεται ευεξία. Σε διαφορετική περίπτωση, παραμονεύει η ψυχική κόπωση, που οδηγεί σε αρρώστια και θάνατο.
Στο σημείο αυτό, καίριας σημασίας είναι η σύγκλιση της Ψυχανάλυσης με το οικοδόμημα που λέγεται Ηθική. Η Ηθική στηρίζεται στη συνειδητή πλευρά της ψυχικής ζωής του ανθρώπου και καθορίζει το σύνολο των σχέσεων και των πράξεών του ατόμου με τον εαυτό του και τους άλλους. Η ψυχανάλυση εγείρει ως αξίωση, να αυξήσει αυτή τη συνειδητότητα. Η Ηθική είναι ένα αξιολογικό σύστημα με προστακτικό χαρακτήρα, ορίζεται δε, από τον πρωταγωνιστή, τη δράση και τις συνέπειες. Τίθεται το θέμα, λοιπόν, τι από τα παραπάνω θα οριστεί σαν αφετηρία. Αν ως αφετηρία οριστεί η δράση, προκύπτει η Δεοντοκρατική ηθική. Αν ως αφετηρία είναι οι συνέπειες έχουμε τη Συνεπειοκρατική- χρησιμοθηρική ηθική. Αν ως κύρια συνθήκη οριστεί ο πρωταγωνιστής, έχουμε την ενάρετη – Αριστοτελική ηθική. (Virtue Ethics, Deondology and Consequalism, Brandon Roby – University of Mary Washington 2018).
Στην παρούσα εργασία μελετάται κλινική περίπτωση (case study) που αφορά σε μια διυποκειμενική συνάντηση με ψυχοδυναμική κατανόηση ψυχιάτρου και ασθενούς, ψυχοθεραπευτή - ψυχοθεραπευόμενου, που λαμβάνει χώρα μέσα στο πλαίσιο μιας ψυχιατρικής κλινικής Δημοσίου Γενικού Νοσοκομείου, με παραπομπή, κατόπιν εισαγγελικής εντολής.
Στη μελέτη αυτή, που έχει τον χαρακτήρα ποιοτικής έρευνας, επιχειρείται, μέσα από το
πρίσμα της Ηθικής, να μελετηθούν έννοιες όπως η διυποκειμενική συνάντηση, η θεραπευτική συμμαχία, η σχέση περιέχοντος-περιεχομένου, το τραύμα, η χρήση του φαρμάκου κι ο ρόλος του ως «Τρίτος» και ως μεταβατικό αντικείμενο, η απαρτίωση του σωματοψυχικού Εγώ. Επίσης, γίνεται αναφορά στις έννοιες μεταβίβαση-αντιμεταβίβαση, στις αμυντικές διαδικασίες αμφοτέρων των πλευρών θεραπευτή και θεραπευόμενου, καθώς και στις αντιστάσεις που προκύπτουν εκατέρωθεν των δύο υποκειμενικοτήτων, αλλά κι από τις γενικότερες δυσκολίες του αναλυτικού πλαισίου.
Τέλος, κατατίθενται δύο ψυχομετρικές κλίμακες, που αφορούν την έννοια της Ηθικής,
δοσμένης μέσα από την Δεοντοκρατική και τη Συνεπειοκρατική πλευρά: Ethical Standards of Judgment Questionnaire (Love, Salinas & Roth 2018), The Consequalist Scale (Robinson 2012).
Η εργασία αυτή τεκμηριώνεται μέσα από βιβλιογραφικές αναφορές και στόχο έχει να
συμβάλει στην υπό εξέλιξη έρευνα.
