Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Σειρηνίδου Βάσω, Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας Νέου Ελληνισμού του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ε.Κ.Π.Α
Μέλος: Παρασκευάς Κονόρτας
Μέλος: Μαρία Ευθυμίου
Περίληψη:
Η παρούσα Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία (Μ.Δ.Ε.) πραγματεύεται τη συλλογική διαμαρτυρία, μέσω επίσημων αναφορών, των κατώτερων στρωμάτων της επαναστατημένης Ελλάδας προς την Προσωρινή Διοίκηση. Υιοθετώντας την οπτική της «από τα κάτω» ιστορίας (history from below), η έρευνα επιχειρεί να ανιχνεύσει τις ανάγκες, τις διεκδικήσεις, τις αντιλήψεις και τον λόγο των κοινωνικών αυτών στρωμάτων με σκοπό να αναδείξει τις τομές (και τις συνέχειες) που επέφερε η Επανάσταση στην καθημερινότητα και τις κοινωνικές σχέσεις, όπως και στις σχέσεις κράτους και κοινωνίας.
Η τεκμηρίωση στηρίχθηκε κατεξοχήν σε συλλογικές αναφορές-διαμαρτυρίες των κατοίκων προς την «Υπερτάτην Διοίκησιν» και τα όργανά της (Βουλευτικό σώμα, Εκτελεστικό σώμα/Υπουργεία) κατά το χρονικό διάστημα 1822-1826, οι οποίες βρίσκονται σε μεταγραμμένη μορφή στα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας (Α.Ε.Π.). Τα εκτεταμένα στοιχεία που προσέφεραν οι εν λόγω αναφορές αξιοποιήθηκαν σε συνδυασμό με τη βασική βιβλιογραφία της Ελληνικής Επανάστασης και με μελέτες που πραγματεύονται την πρακτική της διαμαρτυρίας, μέσω επίσημων αναφορών (petitioning), στην προνεωτερική Ευρώπη και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Εισαγωγικά, επιχειρείται να αναδειχθεί η σημασία της πρακτικής του “petitioning” στην πρώιμη νεότερη Ευρώπη και στην Oθωμανική Aυτοκρατορία, ως εκδήλωση της κοινωνικής διαμαρτυρίας και μέσο παρέμβασης των υπάλληλων στρωμάτων στην πολιτική. Στο πρώτο κεφάλαιο αναδεικνύεται η μετάβαση από τις οθωμανικές αναφορές (arzuhal) στις αναφορές της Επανάστασης και επιχειρείται να εξηγηθούν οι λόγοι για τους οποίους, συγκριτικά με το οθωμανικό παρελθόν, αυξάνεται η ένταση με την οποία οι πολίτες, πλέον, της επαναστατημένης Ελλάδας, αποστέλλουν συλλογικές αναφορές στην κεντρική Διοίκηση. Στο δεύτερο κεφάλαιο επιχειρείται η συσχέτιση των σταδίων συγκρότησης της Προσωρινής Διοίκησης με τη γεωγραφική προέλευση και τον χρόνο αποστολής του συνόλου των συλλογικών αναφορών των κατοίκων προς την κεντρική αρχή, με σκοπό να ερμηνευτούν τα χρονικά και τοπικά όρια που θέτουν οι πηγές.
Με το τρίτο κεφάλαιο η εργασία εισάγεται στο κύριο μέρος της, δηλαδή στην πραγμάτευση του περιεχομένου των αναφορών. Πιο συγκεκριμένα, αναδεικνύονται τα συλλογικά αιτήματα προστασίας που απευθύνουν οι κάτοικοι προς την Προσωρινή Διοίκηση από τις επιθέσεις του εξωτερικού εχθρού (Οθωμανοί), αλλά κυρίως από τις καταχρήσεις του εσωτερικού «εχθρού», όπως χαρακτηρίζονται γειτονικές κοινότητες, στρατιωτικά σώματα και εκπρόσωποι της κεντρικής Διοίκησης που αυθαιρετούσαν σε βάρος των κατώτερων στρωμάτων. Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφονται οι αντιπαραθέσεις μεταξύ κεντρικής Διοίκησης και κοινωνίας στο πεδίο της τοπικής εξουσίας. Ειδικότερα, αναδεικνύεται η ένταση με την οποία τα κατώτερα στρώματα παρενέβαιναν στον διορισμό των τοπικών διοικητών τους, αλλά και στην οριοθέτηση ή και καθορισμό των επαρχιών τους. Το πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο πραγματεύεται τα οικονομικά αιτήματα των κατοίκων, τα οποία εμφανίζονται είτε με τη μορφή διεκδίκησης φοροαπαλλαγών-φοροελαφρύνσεων, εθνικών ακινήτων και προνομίων, είτε με τη μορφή παράκλησης για παροχή πρόνοιας.
Στη βάση όλων αυτών, υποστηρίζεται ότι ο αγώνας για την απελευθέρωση, παράλληλα με τη μεταβολή της ταυτότητας των ραγιάδων σε πολίτες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στο πεδίο των πολιτικών ελευθεριών και των «φυσικών δικαίων», μετατρέπουν τους κατοίκους σε μια ορμητική δύναμη που πολιτικοποιείται ταχύτατα, ζυμώνεται με τους νέους μηχανισμούς και διεκδικεί με αναβαθμισμένους όρους τα συμφέροντά της. Τέλος, συμπεραίνεται ότι η ελευθερία για τα κατώτερα στρώματα γίνεται αντιληπτή πρώτα και κύρια με υλικούς όρους. Η βελτίωση των όρων παραγωγής και αξιοποίησης των προϊόντων τους, σε συνδυασμό με τη διασφάλιση της ειρήνης και της ησυχίας από μια χρηστή διοίκηση αποτελούν τους κοινούς βασικούς πυλώνες της ελευθερίας τους και, κατά συνέπεια, κεντρικές επιδιώξεις τους από τη συμμετοχή στην Επανάσταση.
Λέξεις-κλειδιά:
Ελληνική Επανάσταση, Επανάσταση ΄21, "από τα κάτω", συλλογική διαμαρτυρία, αναφορές, Προσωρινή Διοίκηση
