Θαλασσινά θαύματα και απεικονίσεις "υπέρ των εν θαλάσση καλώς πλεόντων" στη βυζαντινή εικονογραφία

Διπλωματική Εργασία uoadl:2944160 224 Αναγνώσεις

Μονάδα:
Κατεύθυνση Βυζαντινή Αρχαιολογία και Τέχνη
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2021-04-28
Έτος εκπόνησης:
2021
Συγγραφέας:
Παππή Άννα
Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Αναστασία Δρανδάκη ,Επικ.Καθηγ. Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης,τμήμ.Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Πάλλης,Επικ.Καθηγ.Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης,τμήμ.Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Πλάτων Πετρίδης, Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας,τμημ. Ιστορίας και Αρχαιολογίας,ΕΚΠΑ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Θαλασσινά θαύματα και απεικονίσεις "υπέρ των εν θαλάσση καλώς πλεόντων" στη βυζαντινή εικονογραφία
Γλώσσες εργασίας:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Θαλασσινά θαύματα και απεικονίσεις "υπέρ των εν θαλάσση καλώς πλεόντων" στη βυζαντινή εικονογραφία
Περίληψη:
Η αποτύπωση της πίστης του βυζαντινού ναυτιλλομένου σε προστάτες-αγίους στη βυζαντινή εικονογραφία αποδίδεται σε πρώιμα προσκυνηματικά ενθυμήματα( ευλογίες), σε τάματα και εγκόλπια, στη μνημειακή ζωγραφική και σε φορητές εικόνες. Απρόσμενοι θαλάσσιοι κίνδυνοι από αναπάντεχες τρικυμίες και πειρατικές επιδρομές οδήγησαν τους ναυτιλλομένους στην επίκληση βοηθείας προς θαλασσινούς αγίους, πρακτική που αναφέρεται στα Οδοιπορικά των προσκυνητών και στα βυζαντινά λόγια κείμενα.
Προσκυνηματικά ενθυμήματα όπως πήλινη ανάγλυφη σφραγίδα του αγίου Φωκά( 6ος-7ος αι.) παρισταμένου ως ναυτικού μαρτυρεί τη λατρεία του ως προστάτη των ναυτιλλομένων ήδη από τον 6ο αιώνα ενώ χάλκινη σφραγίδα του αγίου Ισιδώρου( 6ος αι.) με απεικόνιση πλοιαρίου στο χέρι, δηλώνει τη ναυτική του ιδιότητα.
Η μετάβαση της λατρείας του αγίου Φωκά( με διατήρηση της απεικόνισης του στη μνημειακή ζωγραφική) στη λατρεία του αγίου Νικολάου Μύρων της Λυκίας (με συγχώνευση ομώνυμων αγίων Μύρων και Σιών ) επέφερε εικονογραφικές διαφοροποιήσεις στην αποτύπωση του προστάτη των ναυτιλλομένων στη βυζαντινή τέχνη με αντιπροσωπευτικό μοτίβο το θαλασσινό θαύμα απο τον εικονογραφικό κύκλο του Σιωνίτη αγίου. Συχνότερα απεικονίζεται το ταξίδι στην Ιερουσαλήμ με χαρακτηριστικό γνώρισμα της σκηνής την παρουσία δαιμόνων στα κατάρτια του πλοίου.Σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρούνται δυτικότροπες επιδράσεις τέχνης.
Aπό τον εικονογραφικό κύκλο του αγίου Νικολάου στη μνημειακή ζωγραφική διακρίνονται σκηνές με θαλασσινά θαύματα του αγίου, με πρώιμο παράδειγμα τις τοιχογραφίες στα Μύρα της Λυκίας( 12ος αι.). Κατά τον 13ο αιώνα τα ναυτικά επεισόδια ακολουθούν τεχνοτροπικές τάσεις που μαρτυρούν επιδράσεις από την υψηλή ποιότητα της τέχνης της Πρωτεύουσας. Επίσης εικονογραφούνται σε ναούς από την ευρύτερη Μακεδονία ,στα σερβικά μνημεία, στη Ρουμανία και στη μακρινή Γεωργία κατά τη διάρκεια των παλαιολόγειων χρόνων με κύρια καλλιτεχνικά κέντρα τη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούπολη. Τέλος συναντώνται σε μνημεία του 14ου αιώνα στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη με ενδείξεις δραστηριότητας τοπικών καλλιτεχνικών εργαστηρίων.
Παράλληλα το θαλασσινό θαύμα αναπτύχθηκε ως ναυτικό επεισόδιο σε βιογραφικές εικόνες του αγίου Νικολάου στο Σινά ( όπου το πρωιμότερο παράδειγμα, τέλη 12ουαι.), στην Κύπρο, στην Καστοριά, στην Αχρίδα και στην Πάτμο. Στα τέλη του 13ου αιώνα σε βιογραφικές εικόνες της Κύπρου απαντάται ένα πρώιμο παράδειγμα της Ένθρονης Παναγίας των Καρμηλιτών σε θαλασσινό θαύμα και του αγίου Φιλίππου σε ναυτική σκηνή.
Η απεικόνιση του θαλασσινού θαύματος του αγίου Φανουρίου σε εικόνα στην Κρήτη (αρχές 15ου αι.) από τον ζωγράφο Άγγελο ( με ιστορικό υπόβαθρο τη μεταφορά της λατρείας του από τη Ρόδο στη μονή Βαλσαμονέρου) διατήρησε τα εικονογραφικά βυζαντινά πρότυπα με επιδράσεις από την τέχνη της δυτικής ζωγραφικής.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Αρχαιολογία
Λέξεις-κλειδιά:
βυζαντινή εικονογραφία, θάλασσινα θαύματα, άγιοι προστάτες
Ευρετήριο:
Ναι
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
3
Εικονογραφημένη:
Ναι
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
193
Αριθμός σελίδων:
115
Αρχείο:
Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

ΠΑΠΠΗ ΑΝΝΑ ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΕΛΙΚΟ.pdf
1 MB
Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

 


Θαλασσινά θαύματα ΠΙΝΑΚΕΣ ΤΕΛΙΚΟ.pdf
9 MB
Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο.