Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ισιδώρα Σ. Παπασιδέρη Καθηγήτρια Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ,
Ευστράτιος Βαλάκος Καθηγητής Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ,
Σοφία Ριζοπούλου Καθηγήτρια Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Οι μη τυπικές μέθοδοι εκπαίδευσης ενισχύουν το κίνητρο των διδασκομένων να μάθουν για θέματα που σχετίζονται με την επιστήμη. Από τα πλέον καταλληλότερα περιβάλλοντα για την εφαρμογή τέτοιων μεθόδων αποτελούν τα μουσεία επιστημών. Καθώς βρισκόμαστε στα πρόθυρα της έκτης μαζικής εξαφάνισης της Γης, που απειλεί ένα συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ειδών, η ανάγκη για διδασκαλία και ευαισθητοποίηση γύρω από τα ζητήματα απειλών και κινδύνων που αντιμετωπίζει η βιοποικιλότητα του πλανήτη είναι περισσότερο από επιτακτική. Τα μουσεία, όντας ευρέως προσβάσιμα στο κοινό και παρουσιάζοντας μουσειακές συλλογές και εκθέματα, συχνά υποστηριζόμενα και εμπλουτισμένα από οπτικοακουστικό υλικό, έχουν σχεδιαστεί για να προσελκύσουν την προσοχή των επισκεπτών και μπορούν να αποτελέσουν το ιδανικό περιβάλλον για την επικοινωνία θεμάτων που σχετίζονται με τη βιολογία διατήρησης. Σκοπός αυτής της εργασίας ήταν η ανάπτυξη ενός προγράμματος με βάση τα μουσεία, το οποίο, χρησιμοποιώντας μη τυπικές μεθόδους μάθησης, θα επιτρέψει στους μαθητές να εξοικειωθούν με τα κύρια προβλήματα βιολογίας διατήρησης των ζωικών ειδών, αλλά και να αναπτύξουν το αίσθημα της ευθύνης και του προβληματισμού για το συγκεκριμένο θέμα. Η έρευνά μας επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη ενός εκπαιδευτικού προγράμματος για το ζωολογικό μουσείο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το πρόγραμμα βοηθά στην εξοικείωση των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τις απειλούμενες κατηγορίες ειδών σύμφωνα με τα κριτήρια της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (International Union for Conservation of Nature). Επιπλέον, τους φέρνει αντιμέτωπους με τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στα είδη των ζώων, ενώ ταυτόχρονα προάγει την ευαισθητοποίηση τους γύρω από τα ζητήματα της διατήρησης των ειδών που κινδυνεύουν. Εστιάζει σε ενδημικά είδη της Ελλάδας, καθότι είναι αξιοσημείωτο το ποσοστό των ειδών πανίδας της Ελλάδας που εντάσσεται στις προαναφερθείσες κατηγορίες. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος πραγματοποιήθηκε εισαγωγή και περιήγηση στα εκθέματα του μουσείου, ενώ παράλληλα χρησιμοποιήθηκαν πλούσιο έντυπο εκπαιδευτικό υλικό και τεχνολογίες αιχμής, όπως tablets και QR codes. Συνοπτικά το παρόν πρόγραμμα, βασισμένο στην ανακαλυπτική μάθηση, ενθαρρύνει τους μαθητές να εξερευνήσουν το χώρο του μουσείου και τα εκθέματά του, ενώ παράλληλα ανακαλύπτουν πληροφορίες για τα απειλούμενα είδη ζώων, τη φυσιολογία τους, τις ιδιαιτερότητες των ενδιαιτημάτων τους, τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν, αλλά και τρόπους διατήρησής τους στη φύση. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 59 μαθητές ηλικίας από 13 μέχρι 15 ετών, από τρία διαφορετικά σχολεία του νομού Αττικής. Για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του προγράμματος, οι μαθητές κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο και μια ιστορία σε μορφή comics στην οποία εκπροσωπούν τα ζώα που πρέπει να πάρουν αποφάσεις και να φανταστούν τις συνέπειες των ανθρώπινων ενεργειών στα φυσικά τους οικοσυστήματα. Αξιολογώντας τις απαντήσεις των μαθητών, είναι σαφές πως το συγκεκριμένο πρόγραμμα συνεισφέρει στη γνωστική ανάπτυξη ως προς τα συγκεκριμένα ζητήματα, αφού σε όλες τις ερωτήσεις γνωστικού περιεχομένου η πλειοψηφία των μαθητών απάντησε ορθά, υποδεικνύοντας πως οι μαθητές κατανόησαν τις αντίστοιχες έννοιες. Επίσης, το πρόγραμμα προάγει τον υγιή προβληματισμό και την ευαισθητοποίηση γύρω από το ζήτημα της διατήρησης των οικοσυστημάτων, κάτι που αντικατοπτρίζεται στις απαντήσεις των μαθητών στην ιστορία με τη μορφή comics. Εκεί, η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών παρουσιάζει τα ζώα να προσπαθούν να βρουν λύση σε ένα ζήτημα καταστροφής του ενδιαιτήματός τους. Τέλος, οι ίδιοι οι μαθητές δήλωσαν την αρέσκεια τους ως προς την παρακολούθηση του συγκεκριμένου προγράμματος.
Λέξεις-κλειδιά:
μη τυπική εκπαίδευση, μουσειακή εκπαίδευση, μουσείο ζωολογίας, βιολογια διατήρησης, ανακαλυπτική μάθηση, αξιολόγηση με comics
