Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΣΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
ΡΕΑ ΚΑΚΑΜΠΟΥΡΑ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΣΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΤΣΑΔΩΡΟΣ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΣΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία επιχειρεί να εξετάσει τις αναπαραστάσεις των δύο φύλων στα λαϊκά παραμύθια της Κεφαλονιάς. Συγκεκριμένα, εστιάζει στους ρόλους που έχουν οι άνδρες και οι γυναίκες σε αυτά, στη στάση τους και τη συμπεριφορά τους, στη ζωή τους τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο βίο, καθώς και στις μεταξύ τους σχέσεις. Επιπλέον, δεδομένου ότι το λαϊκό παραμύθι αποτελεί δημιούργημα του λαού κάθε τόπου, γίνεται σύνδεση με τα δεδομένα που ίσχυαν στις παραδοσιακές ελληνικές κοινωνίες των παλαιότερων ετών, όπου το γυναικείο φύλο αντιμετωπιζόταν συχνά ως κατώτερο του ανδρικού.
Για την εκπόνηση της μελέτης αυτής επιλέχθηκαν σαράντα παραμύθια του νησιού, τα οποία αποτελούν το σώμα διερεύνησης. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν οχτώ παραμύθια από το έργο Λαϊκά παραμύθια των Επτανήσων (2006), της Γιάννας Σέργη, οχτώ παραλλαγές του παραμυθιού της Σταχτιαρούς, δημοσιευμένες στον τόμο Β΄ του περιοδικού Κεφαλληνιακά Χρονικά (1977), πέντε παραλλαγές του παραμυθιού Η έξυπνη χωριατοπούλα, δημοσιευμένες στον Γ΄ τόμο του περιοδικού Κεφαλληνιακά Χρονικά (1978-1979), δώδεκα παραμύθια από το χωριό Καραβάδος, δημοσιευμένα στο περιοδικό Κυμοθόη (2011) και τέσσερα ακόμη παραμύθια από την περιοχή της Λειβαθούς, δημοσιευμένα στο ίδιο τεύχος του ίδιου περιοδικού και τέλος τρεις παραλλαγές Του παραμυθιού του χαμένου παιδιού, όπως δημοσιεύτηκαν στα πρακτικά του συνεδρίου Λαογραφία και Εθνογραφία στα Επτάνησα (2005).
Η μέθοδος που κρίθηκε ως καταλληλότερη για τη συγκεκριμένη έρευνα ήταν η μέθοδος της ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου και ως μονάδα καταγραφής επιλέχτηκαν οι ήρωες και οι ηρωίδες των παραμυθιών. Συγκροτήθηκαν δύο βασικές κατηγορίες που αφορούν το φύλο, η πρώτη είναι οι άνδρες και η δεύτερη οι γυναίκες. Ωστόσο, σε κάθε μια από τις δύο κατηγορίες δημιουργήθηκαν αρκετές επιμέρους υποκατηγορίες, που είχαν σκοπό να εξετάσουν περισσότερα στοιχεία, όπως τους ρόλους που αναλαμβάνουν τα δύο φύλα μέσα στα παραμύθια, τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά τους, τη δράση τους στα όρια της οικίας τους, αλλά και έξω από αυτή και τις μεταξύ τους σχέσεις.
Από τα αποτελέσματα της έρευνας προέκυψε ότι οι άνδρες ήρωες των λαϊκών παραμυθιών του νησιού κατέχουν πλεονεκτικότερη θέση μέσα στην κοινωνία σε σχέση με τις γυναίκες ηρωίδες. Εκείνοι βρίσκονται κατά κύριο λόγο εκτός σπιτιού, έχουν συμμετοχή στο δημόσιο βίο και γενικά είναι ενεργητικοί ήρωες που δε διστάζουν να δράσουν για να πετύχουν ό,τι επιθυμούν. Από την άλλη, οι γυναίκες παρουσιάζονται στην πλειοψηφία τους ως παθητικές ηρωίδες με αρκετά λιγότερες ελευθερίες, περιορισμένες κατά κύριο λόγο εντός του σπιτιού τους, υπεύθυνες για τη φροντίδα της οικογένειάς τους. Εξαίρεση σε αυτό αποτελούν οι ηρωίδες-φορείς του κακού, οι οποίες είναι ενεργητικές, αλλά με σκοπό να βλάψουν τους άλλους και συνήθως στο στόχαστρό τους βρίσκονται άλλες γυναίκες και όχι άνδρες.
Λέξεις-κλειδιά:
Κεφαλονίτικα παραμύθια, Λαϊκά παραμύθια, Αναπαραστάσεις, Φύλο
