Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Αγγελική Γενά, Καθηγήτρια Ειδικής Αγωγής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης, Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Πέτρος Γαλάνης, PhD, ΕΔΙΠ Ειδικής Αγωγής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης, Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Εριφύλλη Τσιρέμπολου, PhD, Ψυχολόγος, Διδάσκουσα στο ΠΜΣ «Θεωρία, Πράξη
και Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου», κατεύθυνση Ειδικής Αγωγής,
Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Εθνικού και Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου Αθηνών
Περίληψη:
Η εφαρμογή εμπεριστατωμένων παρεμβάσεων, αλλά και η στελέχωση της
ειδικής αγωγής με εξειδικευμένο προσωπικό που εφαρμόζει με επάρκεια τέτοιες
παρεμβάσεις πάντοτε με βάση τις εξατομικευμένες ανάγκες κάθε ομάδας ατόμων με
αναπηρία, συνιστούν καθοριστικούς παράγοντες για βέλτιστα θεραπευτικά
αποτελέσματα. Στην περίπτωση της Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), η
πλέον τεκμηριωμένες και αποτελεσματικές παρεμβάσεις βασίζονται στην επιστήμη της
Ανάλυσης της Συμπεριφοράς και προϋποθέτουν συστηματική εκπαίδευση στην
επιστημολογία και στις κλινικές και παιδαγωγικές εφαρμογές της. Εκτός από την
εκπαίδευση των επαγγελματιών που εργάζονται με παιδιά με ΔΑΦ στις τεχνικές της
Εφαρμοσμένης Ανάλυσης της Συμπεριφοράς (ΕΑΣ), γενικότερα, έχει αναδειχθεί
πρόσφατα η ανάγκη συστηματικής διερεύνησης των παραμέτρων που συμβάλλουν στη
σύναψη της θεραπευτικής σχέσης του θεραπευτή με το παιδί και πώς η τελευταία θα
μπορούσε να γίνει αντικείμενο εκπαίδευσης με στόχο την ενίσχυση των θεραπευτικών
οφελών που θα αποκομίσει το παιδί με ΔΑΦ.
Στo πλαίσιo της παρούσας έρευνας διεξήχθησαν 2 πειραματικές διερευνήσεις.
Στα πλαίσια της πρώτης διερεύνησης, συμμετείχε μια «αρχάρια» θεραπεύτρια
(θεραπεύτρια με κλινική εμπειρία που δεν ξεπερνούσε το ένα έτος), που μετείχε στην
έρευνα, η οποία εκπαιδεύτηκε στην εφαρμογή βασικών τεχνικών της ΕΑΣ.
Στο πρώτο σκέλος της έρευνας η αρχάρια θεραπεύτρια, που μετείχε στην
έρευνα, εκπαιδεύτηκε στην εφαρμογή βασικών τεχνικών της ΕΑΣ, ενώ στο δεύτερο
σκέλος εκπαιδεύτηκε στην πρόσκτηση δεξιοτήτων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της
θεραπευτικής σχέσης. Σκοπός της έρευνας ήταν η βελτίωση σημαντικών μεταβλητών
που σχετίζονταν με τη συμπεριφορά παιδιών προσχολικής ηλικίας με ΔΑΦ κατά τη
θεραπευτική διαδικασία. Οι μεταβλητές αυτές περιλάμβαναν τόσο μορφές
συμπεριφοράς σχετιζόμενες με το παιδί με ΔΑΦ όσο και με αυτές της θεραπεύτριας.
Η εκπαίδευση της θεραπεύτριας πραγματοποιήθηκε μέσω: (α) της θεωρητικής
της κατάρτισης, η οποία περιελάβανε παρουσίαση θεραπευτικών και διδακτικών
τεχνικών από την εκπαιδεύτρια, συνοπτικές γραπτές σημειώσεις και παιχνίδι ρόλων,
(β) εποπτευόμενης εξάσκησης στην εφαρμογή των τεχνικών που διδάχτηκαν στα
πλαίσια της οποίας δινόταν λεκτική καθοδήγηση και παρέχονταν πρότυπα προς μίμηση
10
και έπαινος, και (γ) γραπτή και μέσω βίντεο ανατροφοδότηση (video feedback) από
την εκπαιδεύτρια.
Τα δεδομένα της έρευνας έδειξαν ότι η παρέμβαση είχε ως αποτέλεσμα: (α) η
θεραπεύτρια να μάθει να εφαρμόζει βασικές θεραπευτικές τεχνικές και διαδικασίες,
όπως τη διασφάλιση της προσοχής του παιδιού και τη δυνατότητα παροχής επιλογών
για ενίσχυση στο ίδιο το παιδί, τον Κύκλο Συστηματικής Διδασκαλίας (discrete trial
teaching), την παροχή ενισχυτικών επακόλουθων σε συνάρτηση με την επιθυμητή
συμπεριφορά του παιδιού, (β) η θεραπεύτρια να αναπτύξει δεξιότητες που προάγουν
τη θεραπευτική σχέση, όπως, τη φυσική εγγύτητα με το παιδί, τις πρωτοβουλίες για
αλληλεπίδραση, την κοινωνική ενίσχυση, τη μίμηση, τη λεκτική επανάληψη και
επέκταση λεκτικών εκπομπών του παιδιού με ΔΑΦ, καθώς και τη λεκτική περιγραφή
των ενεργειών του παιδιού με ΔΑΦ στα πλαίσια του παιχνιδιού, (γ) τα παιδιά με ΔΑΦ
να βελτιώσουν την εποικοδομητική συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία, να
ανταποκρίνονται σωστά σε μεγαλύτερο αριθμό διακριτικών ερεθισμάτων, να μειώσουν
τη συχνότητα αντιδράσεων που αποσκοπούσαν στην αποφυγή/ διαφυγή από τη
θεραπευτική συνεδρία, καθώς και των στερεοτυπικών τους αντιδράσεων.
Συμπερασματικά, τόσο η εκπαίδευση της θεραπεύτριας στην εφαρμογή βασικών
διδακτικών τεχνικών της ΕΑΣ όσο και η εκπαίδευσή της σε δεξιότητες που προάγουν
τη θεραπευτική σχέση, αποτελούν σημαντικές παραμέτρους που πρέπει να
λαμβάνονται υπόψη στα πλαίσια της εκπαίδευσης προσωπικού, καθώς οδηγούν σε
βελτιωμένα θεραπευτικά αποτελέσματα.
Λέξεις-κλειδιά:
Εκπαίδευση προσωπικού, θεραπευτική σχέση, ΕΑΣ, ΔΑΦ
