Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Αναστασία Θανοπούλου, Επίκουρος Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Σπήλιος Μανωλακόπουλος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Δημήτρης Πεκτασίδης, Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Νικόλαος Τεντολούρης, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Αιμιλία Χατζηγιάννη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Αθανάσιος Ράπτης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Ελένη Μπουτάτη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή - Σκοπός
Η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD) αυξάνεται δραματικά παράλληλα με το Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 2 (ΣΔ2) που έχει πλέον πάρει διαστάσεις πανδημίας. Σκοπός της μελέτης ήταν η ανεύρεση παραγόντων που σχετίζονται με την ηπατική στεάτωση (HS) καθώς επίσης και η αξιολόγηση μη επεμβατικών βιοδεικτών για την εκτίμηση της ηπατικής ίνωσης σε Έλληνες με διαγνωσμένο ΣΔ2.
Μέθοδος
Στη μελέτη συμμετείχαν 120 εν σειρά εξετασθέντες ασθενείς με διαγνωσμένο ΣΔ2 που παρακολουθούνται στο Διαβητολογικό Κέντρο της Πανεπιστημιακής Κλινικής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Αθηνών. Έγινε πλήρης καταγραφή των δημογραφικών, κλινικών κι εργαστηριακών παραμέτρων των εθελοντών. Η ποσοτική μέτρηση της HS έγινε λαμβάνοντας εγκάρσιες τομές του ήπατος με την ακολουθία των IQ IDEAL, σε μαγνητικό τομογράφο GE Discovery 3.0 Tesla (MRI-Proton Density Fat Fraction; MRI-PDFF) και ορίστηκε ως το πηλίκο του ποσοστού του συνολικού ηπατικού λίπους προς τον όγκο του ήπατος. Τιμή HS>5% θεωρήθηκε παθολογική. Επιπλέον υπολογίστηκε το FIBROMAXTM ένα panel τεσσάρων συστημάτων βαθμονόμησης κλινικών κι εργαστηριακών παραμέτρων που περιλαμβάνει το SteatoTest, Acti Test, NashTest2 και FibroTest, για εκτίμηση της ηπατικής στεάτωσης, της φλεγμονώδους δραστηριότητας και των ηπατικών νεκρο-φλεγμονωδών βλαβών, της στεατοηπατίτιδας και της ηπατικής ίνωσης αντίστοιχα. Ο βαθμός ηπατικής σκληρότητας (LSM) υπολογίστηκε με τη μέθοδο Two Dimensional Shear Wave Elastography (2D SWE) (Supersonic Imagine, Aix-en-Provence, France). Επίσης εκτιμήθηκε ο ρόλος του πολυμορφισμού του γονιδίου PNPLA3 (I148M) ως γενετικού παράγοντα συσχετιζόμενου τόσο με την HS όσο και με την LSM χρησιμοποιώντας βασικές γενετικές τεχνικές. Τέλος υπολογίστηκαν για κάθε εθελοντή πέραν του FIBROMAX TM το APRI Index, το NAFLD Fibrosis score, το BARD score και το FIB-4 Index.
Αποτελέσματα
H μέση ηλικία των εθελοντών που συμμετείχαν στη μελέτη ήταν περί τα 61,7 έτη, το 46% ήταν γυναίκες με ΣΔ2 περί τα 10 έτη και HbA1c 6,7%. H μέση τιμή της ηπατικής στεάτωσης ήταν 7,8. Η συχνότητα του πολυμορφισμού του PNPLA3 rs 738409 CC/CG/GG ήταν 54,2%, 35%, και 10,8% αντίστοιχα. Στην πολυπαραγοντική ανάλυση το PNPLA3 rs 738409 (β=0,425, p=0,001), η περίμετρος μέσης (β=2,448, p=0,001) και το γυναικείο φύλο (β=0,419, p=0,002) σχετίζονταν ανεξάρτητα με την HS, ενώ φάνηκε ότι η διάρκεια του ΣΔ2 (β=-0,179, p=0,011) είχε αρνητική συσχέτιση με την HS. Επίσης από τους 120 εθελοντές που πήραν μέρος στη μελέτη μόνο 16 (14%) είχαν τιμές LSM>8,0 kPa. Από όλους τους βιοδείκτες (APRI score p=0,001, NAFLD Fibrosis score p=0,408, FIB-4 Index p=0,658, BARD score p=0,701, FibroTest p=0,921) το FibroTest ήταν διαγνωστικά πιο κοντά στις τιμές της LSM όπως αυτές υπολογίστηκαν με τη SWE. Επίσης η LSM ήταν άμεσα συσχετιζόμενη τόσο με το ActiTest (r=0,405, p≤0,001) όσο και με το NashTest2 (r=0,299, p=0,002). Σε γραμμική παλινδρόμηση, αύξηση των τιμών του ActiTest και του NashTest2, παρουσίαζε αντίστοιχη αύξηση των τιμών της LSM με τη μέθοδο της SWE κατά 5,632 (p≤0,001, C.I. 3,213-8,051) και 3,981 (p≤0,001, C.I. 2,398-5,563) φορές αντίστοιχα.
Συμπεράσματα
Η παρουσία HS στα άτομα με ΣΔ2 είναι το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης ποικίλων παραγόντων, με κυρίαρχους την κεντρικού τύπου παχυσαρκία και τον πολυμορφισμό PNPLA3 rs 738409. Άτομα με ΣΔ2 ίσως χρειάζονται μοντέλα πρόβλεψης ηπατικής ίνωσης αποκλειστικά σχεδιασμένα για αυτά. Γενικεύσεις συμπερασμάτων από μελέτες ατόμων χωρίς ιστορικό ΣΔ2 σε διαβητικό πληθυσμό μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα.
