Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ιωάννα Γιαννοπούλου, ΕΔΙΠ, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Επιβλέπουσα
Ανδρέας Χ. Λάζαρης, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Σωτήριος Μάιπας, Εντεταλμένος Διδάσκων, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Είναι πλέον γνωστό ότι η επίδραση της περιβαλλοντικής ρύπανσης, η έκθεση σε χημικές ουσίες με επιβλαβή δράση και οι συνθήκες διαβίωσης, οδηγούν σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παθολογικών καταστάσεων στον ανθρώπινο οργανισμό. Το περιβάλλον είναι επιβαρυμένο από χημικές ουσίες και βαρέα μέταλλα, η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι σε υψηλά επίπεδα και η κλιματική αλλαγή είναι πιο εμφανής από ποτέ. Η χρήση χημικών ουσιών για τη βελτίωση σε τομείς της ζωής του ανθρώπου που αφορούν τη διατροφή, τη φαρμακευτική αγωγή και άλλα καταναλωτικά προϊόντα, συχνά αποτελούν επιβαρυντικό παράγοντα για την ανθρώπινη υγεία. Οι συνθήκες διαβίωσης, ο τρόπος ζωής, το στρες, και τα έντονα βιώματα, μπορούν να προκαλέσουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα στην ανθρώπινη υγεία. Ο ανθρώπινος οργανισμός επηρεάζεται από χρόνια ή οξεία έκθεση σε εξωγενείς παράγοντες που έχουν επιβλαβή δράση. Η διαφοροποίηση των επιπτώσεων εξαρτάται από τα επίπεδα, τη διάρκεια αλλά και το χρονικό σημείο έκθεσης του ανθρώπινου οργανισμού, καθώς άλλες επιπτώσεις προκύπτουν σε έναν άνθρωπο κατά την ενήλικη περίοδο της ζωής του και άλλες σε ένα έμβρυο κατά την ενδομήτρια ανάπτυξη του. Η έκθεση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της νεογνικής ζωής αποτελούν κρίσιμα «παράθυρα» με διαρκείς επιδράσεις στη μελλοντική υγεία και στην προδιάθεση για ασθένειες. Τόσο γενετικοί, όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες συνεισφέρουν σε πολυπαραγοντικές νόσους, ενώ οι ακριβείς περιβαλλοντικές αιτίες και υποκείμενοι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί παραμένουν υπό διερεύνηση. Οι παθολογικές καταστάσεις μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε στάδιο της ανθρώπινης ζωής. Ωστόσο, τα διακριτά χρονικά παράθυρα, όπως εγκυμοσύνη, παιδική ηλικία, εφηβεία, ενήλικη ζωή και τρίτη ηλικία χαρακτηρίζονται από διαφορετικές πιθανότητες/προδιαθέσεις. Κατά την τελευταία δεκαετία, το επιστημονικό ενδιαφέρον έχει εστιάσει στην περίοδο της εγκυμοσύνης, όπου η έκθεση σε επιβλαβείς παράγοντες πρέπει να αποφεύγεται, ώστε να δημιουργούνται όσο το δυνατόν καλύτερες συνθήκες για την έναρξη της ζωής των νεογνών. Εκθέσεις σε βλαπτικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες, αποτελούν σημαντικούς καθοριστές του επαναπρογραμματισμού της γονιδιακής έκφρασης, που οφείλεται κυρίως σε τροποποίηση της DNA μεθυλίωσης, κατά τη διάρκεια της πρώιμης ζωής. Οι επιγενετικές αλλαγές μπορεί να παραμένουν σε όλη τη ζωή, οδηγώντας σε παθολογίες της ενήλικης ζωής. Οι επιγενετικοί δείκτες θεωρούνται ως ο σύνδεσμος μεταξύ των πρώιμων εκθέσεων και της μακροχρόνιας πορείας της υγείας. Με την επιγενετική μπορούμε να ερευνήσουμε τις διεργασίες που επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων, χωρίς αλλαγή της αλληλουχίας του DNA. Αυτοί οι μηχανισμοί αναφέρονται στη μεθυλίωση του DNA, στην τροποποίηση ιστονών, την αλλαγή της δομής της χρωματίνης και τα μη κωδικά microRNAs. Το αποτέλεσμα αυτών των πολυσύνθετων μηχανισμών που ενεργοποιούνται από εξωγενείς (διατροφικούς, περιβαλλοντικούς) και ενδογενείς (μεταβολικούς) παράγοντες επηρεάζει το γονότυπο και το φαινότυπο ενός έμβιου οργανισμού.
Σκοπός της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας είναι ο προσδιορισμός της επίδρασης εξωγενών παραγόντων στην ανθρώπινη υγεία, όπως είναι η περιβαλλοντική ρύπανση, τα βαρέα μέταλλα,οι χημικές ουσίες, το στρες και οι συνθήκες διαβίωσης, καθώς και να μελετηθούν οι μηχανισμοί που προκύπτουν κατά τις ευάλωτες φάσεις της προεμβρυϊκής, εμβρυϊκής και νεογνικής ζωής, που μπορούν να οδηγήσουν σε αναπαραγωγικά, μεταβολικά, νευρολογικά και ανοσολογικά προβλήματα, ακόμα και καρκίνο.
Λέξεις-κλειδιά:
Περιβαλλοντικοί παράγοντες, Ρύπανση, Έκθεση, Εγκυμοσύνη, Εμβρυϊκή περίοδος, Νεογνική περίοδος, Γενετική, Επιγενετική, Επίδραση, Παθολογικές καταστάσεις
