Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Φώσκολος Γεώργιος Καθηγ.(Επβλέπων), Παπαδόπουλος Μηνάς Ερευνητής Α΄ Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. Δημόκριτος
Περίληψη:
Στην παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε η σύνθεση και ο χαρακτηρισμός νέων
συμπλόκων του ρηνίου και του τεχνητίου-99m στην οξειδωτική βαθμίδα (Ι), με
εξειδικευμένη δράση για το μελάνωμα. Tα σύμπλοκα είναι της μορφής fac-[Μ(CO)
3L(Χ)], όπου Μ=Re ή 99mTc, LH ο μονοανικός διδραστικός υποκαταστάτης και Χ ένας
μονοδραστικός υποκαταστάτης. Ο διδραστικός υποκαστάτης
3-(2-διαιθυλαμινοαιθυλαμινοκαρβονυλο) πυραζινο-2-καρβοξυλικό οξύ συντέθηκε έτσι
ώστε να φέρει το σύστημα ατόμων δοτών ΝΟ που σταθεροποιεί τον fac-[Μ(CO)3]+
(όπου Μ=Re ή 99mTc) πυρήνα καθώς και να φέρει δομικές ομοιότητες με το
N-(2-διαιθυλαμινοαιθυλο) βενζαμίδιο (ΒΖΑ) που θεωρείται το κατάλληλο
φαρμακοφόρο για το μελάνωμα. Για τη σύνθεσή του σημαντικό ρόλο έπαιξε η
αντίδραση του 2,3-πυραζινοδικαρβοξυλικού ανυδρίτη με τη
2-διαιθυλαμινοαιθυλαμίνη που ελευθερώνει το ΝΟ σύστημα δοτών για τη
σταθεροποίηση του μετάλλου ενώ ενσωματώνει τη φαρμακοφόρο ομάδα της επιλογής
μας στο μόριο. Το [ΝΕt4]2[ReBr3(CO)3] αντιδρά με το AgNO3, απορρίπτεται το
ίζημα AgBr που δημιουργείται και προστίθεται ισομοριακά LH οδηγώντας στο
σχηματισμό του fac-[Re(CO)3(L)(H2O)], 1, το οποίο με τη σειρά του αντιδρά
εύκολα με ισομοριακή ποσότητα ιμιδαζολίου (im), κυκλοεξυλοϊσοκυανιδίου (isc)
και τριφαινυλοφωσφίνης (PPh3) σχηματίζοντας τα αντίστοιχα σύμπλοκα
fac-[Re(CO)3(L)(im)], 2, fac-[Re(CO)3(L)(isc)], 3, και fac-[Re(CO)3(L)(PPh3)],
4. Όταν το 4 αντιδράσει με περίσσεια τριφαινυλοφωσφίνης και παρατεταμένο βρασμό
σχηματίζεται το σύμπλοκο trans-[Re(CO)2(L)(PPh3)2], 5. Το 5 μπορεί να
παρασκευαστεί με άλλους δυο τρόπους. Με προσθήκη διπλάσιας ποσότητας
τριφαινυλοφωσφίνης στο 1 και με αντίδραση του LH με το πρόδρομο σύμπλοκο
mer-[ReCl(CΟ)3(PPh3)2]. Όλα τα σύμπλοκα του ρηνίου ταυτοποιήθηκαν με στοιχειακή
ανάλυση και φασματοσκοπικές μεθόδους, ενώ για το σύμπλοκο 5 η δομή
επιβεβαιώθηκε με κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ. Για την παρασκευή των συμπλόκων του
99mTc προστίθεται στο πρόδρομο σύμπλοκο fac-[99mTc(CO)3(H2O)3]+ ποσότητα LH
σχηματίζοντας το σύμπλοκο fac-[99mΤc(CO)3(L)(Η2Ο)], 1΄ με υψηλή ραδιοχημική
καθαρότητα. Προσθήκη ιμιδαζολίου στο 1΄ για 20 min σε θερμοκρασία περιβάλλοντος
οδηγεί σε μείγμα δύο συμπλόκων, στο fac-[99mΤc(CO)3(L)(im)], 2΄, που βρίσκεται
σε περίσσεια και στο σύμπλοκο 1΄. Προσθήκη κυκλοεξυλοϊσοκυανιδίου στο 1΄ για 30
min σε θερμοκρασία
περιβάλλοντος οδηγεί στο σύμπλοκο fac-[99mΤc(CO)3(L)(isc)], 3΄. Προσθήκη
τριφαινυλοφωσφίνης στο 1΄ για 30 min στους 60 °C οδηγεί στο σύμπλοκο
fac-[99mΤc(CO)3(L)(PPh3)], 4΄, ενώ προσθήκη τριφαινυλοφωσφίνης στο 1΄ για 30
min στους 95 °C οδηγεί στο σύμπλοκο trans-[99mΤc(CO)2(L)(PPh3)2], 5΄. Τα
σύμπλοκα του 99mΤc ταυτοποιήθηκαν μέσω συγκριτικής χρωματογραφίας RP-HPLC
χρησιμοποιώντας τα αντίστοιχα σύμπλοκα του Re ως δείγματα αναφοράς και
μελετήθηκαν για τη σταθερότητά τους με το χρόνο και με παρουσία ανταγωνιστών
(ιστιδίνης, κυστεϊνης). Ολα τα σύμπλοκα του 99mΤc μελετήθηκαν “in vitro” για τη
δυνατότητα εσωτερικοποίησής τους σε κύτταρα μελανώματος ποντικού B16F1 με
σημαντικότερα αποτελέσματα αυτά του συμπλόκου trans-[99mΤc(CO)2(L)(PPh3)2],5΄.
Λέξεις-κλειδιά:
Ραδιοφάρμακα Ρηνίου και Τεχνητίου-99m, NO σύστημα δοτών, 2, 3-πυραζινοδικαρβοξυλικός ανυδρίτης, Τρικαρβόνυλο σύμπλοκα, Μελάνωμα