Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Βασίλειος Λεντάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Βασίλειος Βερτουδάκης, Λέκτορας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Δημήτριος Καραδήμας, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η παρούσα μελέτη αφορά στην παρωδία των Μυστηρίων και τη βεβήλωση των ερμαϊκών στηλών, σκάνδαλα που ξέσπασαν το 415 π.Χ., παραμονή της Σικελικής εκστρατείας. Τα δύο αυτά εγκλήματα καταθορύβησαν τους Αθηναίους και οι νομικές διαδικασίες που κινήθηκαν προς εύρεση των υπαιτίων δίχασαν την πόλη, και τελικά επέφεραν καταστροφικές συνέπειες τόσο στην επιτυχία της πολεμικής επιχείρησης όσο και στην πολιτική ζωή της Αθήνας για τα επόμενα δώδεκα, τουλάχιστον, χρόνια. Στόχος της εργασίας είναι να αναδειχτούν τα πιθανά κίνητρα των δραστών, ο τρόπος που συνδέεται το θρησκευτικό με το πολιτικό στοιχείο στις δύο ενέργειες, το αν τελικά πρόκειται για ενέργειες χωριστές, τόσο στην πράξη όσο και στον συμβολισμό. Προς τον σκοπό αυτό αξιοποιήθηκαν πρωτογενείς πηγές, και συγκεκριμένα τμήματα από το έργο του Θουκυδίδη και ένας λόγος του Ανδοκίδη, που συμπληρώθηκαν από επιγραφικές μαρτυρίες, γνωστές ως Αττικές Στήλες, και τον Βίο του Αλκιβιάδου του Πλουτάρχου. Η μελέτη των συγκεριμένων κειμένων καθιστά σαφές ότι έκαστος συγγραφέας έχει τη δική του οπτική και τοποθετεί τα γεγονότα σε συγκεκριμένο, κάθε φορά, ερμηνευτικό πλαίσιο. Όσον αφορά στα Μυστήρια, φαίνεται πως οι παρωδίες αποκαλύφθηκαν συγκυριακά και πιθανότατα αποτελούσαν κάποιο είδος πίστεως, με πολύ μικρές πιθανότητες να προοιωνίζουν κάτι περισσότερο φιλόδοξο, όπως η ανατροπή του πολιτεύματος. Ο βανδαλισμός των ερμαϊκών στηλών εξασφάλιζε την αφοσίωση στην εταιρεία και στόχευε πιθανότατα στη ματαίωση της σικελικής εκστρατείας. Μια πράξη συμβολικά φορτισμένη όπως αυτή, την παραμονή μάλιστα του απόπλου, δεν προήλθε από άτομα φιλικά διακείμενα προς τη δημοκρατική παράταξη στην οποία καταλογιζόταν υπαιτιότητα για το συγκεκριμένο εγχείρημα. Αναφορικά με τον τρόπο που συνδέθηκαν τα δύο σκάνδαλα στο μυαλό των Αθηναίων, δεν χρειάζεται να αμφιβάλλουμε για το ότι πολλοί εκμεταλλεύτηκαν την ταραγμένη ατμόσφαιρα της Αθήνας, και δεν είχαν όλοι τα ίδια κίνητρα. Η σύγχυση του αθηναϊκού δήμου προήλθε από τις εσκεμμένες προσπάθειες ορισμένων πολιτικών να εντείνουν τον παραλογισμό, και από το γεγονός ότι οι δύο ενέργειες συνιστούσαν ασέβεια.
Λέξεις-κλειδιά:
παρωδία των Ελευσινίων Μυστηρίων, βεβήλωση των Ερμαϊκών Στηλών, Σικελική Εκστρατεία, εταιρεία, Αττικές Στήλες 415 π.Χ.
