Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Στεφανής Λεωνίδας, Καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Δάλλα Χριστίνα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Ξυλούρη Μαρία, Ερευνήτρια Δ΄, ΙΙΒΕΑ
Περίληψη:
Η νόσος Parkinson (Parkinson’s disease), αποτελεί μία προοδευτική νευροεκφυλιστική ασθένεια του εγκεφάλου και συγκεκριμένα τη δεύτερη πιο συχνή νευροεκφυλιστική νόσο. Στα βασικά παθολογικά χαρακτηριστικά συγκαταλέγονται η σημαντική απώλεια των ντοπαμινεργικών νευρώνων στη μέλαινα ουσία και το ραβδωτό σώμα, όπως επίσης και η συσσώρευση ενδοκυτταρικών πρωτεϊνικών εγκλείστων αποτελούμενα κυρίως από α-συνουκλεΐνη και ουβικουιτίνη γνωστών ως σωμάτια Lewy (Lewy bodies).
Τα βασικά συμπτώματα της νόσου τα οποία αποτελούν και τα κύρια κλινικά σημεία, είναι η βραδυκινησία, ο τρόμος (κυρίως σε κατάσταση ηρεμίας), η ακαμψία και η αστάθεια κατά τη στάση και τη βάδιση. Παρ’ όλα αυτά όμως, οι συγκεκριμένες κινητικές δυσλειτουργίες συνοδεύονται πολλές φορές και από άλλα μη κινητικά συμπτώματα, όπως είναι οι διαταραχές του ύπνου, προβλήματα στην οσφρητική ικανότητα, νευροψυχιατρικές διαταραχές (κατάθλιψη, αγχώδης διαταραχή) και γενικότερα διάφορες νοητικές διαταραχές (απώλεια προσοχής, ελαττωματική χωροδιάταξη, άνοια).
Η μελέτη των μη κινητικών συμπτωμάτων αποτελεί ένα ιδιαίτερα αναπτυσσόμενο πεδίο και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής λόγω της στενής σύνδεσης τους με την ποιότητα ζωής των ασθενών και φυσικά τη διάγνωση της νόσου. Πιο αναλυτικά, γνωσιακά ή νοητικά προβλήματα, διαταραχές του ύπνου καθώς και καταθλιπτικά φαινόμενα φαίνεται να υποβαθμίζουν ιδιαίτερα το «ευ ζην» των ασθενών, μάλιστα πιο πολύ από τα κινητικά συμπτώματα, δημιουργώντας μια ακόμα πιο πολύπλοκη εικόνα γύρω από την εξέλιξη της νόσου. Επιπλέον, έχει γίνει ήδη γνωστό ότι σε πολλές περιπτώσεις τα μη κινητικά συμπτώματα εμφανίζονται πιο νωρίς από τα αντίστοιχα κινητικά. Έτσι λοιπόν γίνεται κατανοητό πως η μελέτη τους θα μπορούσε να συνεισφέρει αποτελεσματικά στην έγκαιρη διάγνωση της νόσου, εφόσον τις περισσότερες φορές η επιβεβαίωση των κινητικών προβλημάτων και κατ’ επέκταση η επιβεβαίωση ότι ένας ασθενής πάσχει από τη συγκεκριμένη νόσο, έρχεται όταν η παθογένεια της έχει προχωρήσει αρκετά και ένα μεγάλο μέρος του ντοπαμινεργικού συστήματος έχει ήδη υποστεί σημαντικές απώλειες. Ένας ακόμα λόγος που καθιστά τη μελέτη αυτής της κατηγορίας συμπτωμάτων απόλυτα σημαντική είναι το γεγονός ότι εκτός από το ντοπαμινεργικό, και άλλα συστήματα νευροδιαβίβασης φαίνεται να δυσλειτουργούν στη νόσο Parkinson.
Παρά το γεγονός ότι τα κινητικά συμπτώματα έχουν μελετηθεί εκτενώς με τη βοήθεια των πειραματικών ζωικών μοντέλων, τα μη κινητικά συμπτώματα παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις τόσο στο κομμάτι της αναγνώρισης, όσο και στο κομμάτι της έρευνας και της θεραπείας τους. Έτσι λοιπόν, σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας είναι η μελέτη των πρώιμων μη κινητικών συμπτωμάτων της νόσου Parkinson σε ένα νέο γενετικά τροποποιημένο ζωϊκό μοντέλο επίμυ όπου εκφράζεται όλο το γονίδιο της ανθρώπινης α-συνουκλεΐνης, όπως επίσης και η ανάλυση του νευροχημικού προφίλ των συγκεκριμένων πειραματοζώων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μας, παρατηρήσαμε ότι από συμπεριφορικής άποψης, οι διαγονιδιακοί επίμυες οι οποίοι υπερεκφράζουν την α-συνουκλεΐνη στις περιοχές όπου φυσιολογικά εκφράζεται η πρωτεΐνη αυτή, εμφανίζουν από νεαρή κιόλας ηλικία ένα σύνολο μη κινητικών συμπτωμάτων. Συγκεκριμένα οι διαγονιδιακοί επίμυες εμφανίζουν έναν υπερκινητικό φαινότυπο ο οποίος φαίνεται να συνοδεύεται από μειωμένα αγχώδους συμπεριφοράς. Ο φαινότυπος της ανοσμίας, ένα από τα πρώτα συμπτώματα που παρατηρούνται στους ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο, έγινε φανερός στους συγκεκριμένους επίμυες από τους 3 κιόλας μήνες. Σε μεγαλύτερη ηλικία παρατηρήθηκαν επιπλέον και νευροψυχιατρικά συμπτώματα όπως είναι η καταθλιπτικόμορφη συμπεριφορά και τα γνωσιακά ελλείμματα. Τέλος παρατηρήθηκε και διαταραχή στην αισθητικοκινητική δραστηριότητα. Σε ό, τι αφορά τη νευροχημική ανάλυση, παρατηρήσαμε ότι οι συγκεκριμένοι επίμυες, εμφανίζουν δυσλειτουργία σε συγκεκριμένα συστήματα νευροδιαβίβασης, όπως είναι το γλουταματεργικό και το GABAεργικό, γεγονός που επιβεβαιώνει την εμφάνιση των μη κινητικών συμπτωμάτων, καθώς αυτά τα μη κινητικά συμπτώματα σε μεγάλο βαθμό φαίνεται να αποτελούν την έκφραση της δυσλειτουργίας αυτών των μη ντοπαμινεργικών συστημάτων.
Λέξεις-κλειδιά:
Πάρκινσον, α-συνουκλεΐνη, Μη κινητικά συμπτώματα, Επίμυς
