Το λογοτεχνικό έργο του Γιάννη Βλαχογιάννη - Επαχτίτη

Διδακτορική Διατριβή uoadl:1506256 1389 Αναγνώσεις

Μονάδα:
Τομέας Νέας Ελληνικής Φιλολογίας
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2017-05-05
Έτος εκπόνησης:
2017
Συγγραφέας:
Καζίκας Μάριος
Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Δημήτρης Αγγελάτος, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Ερασμία–Λουίζα Σταυροπούλου, Ομότιμη Καθηγήτρια, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Παντελής Βουτουρής, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα ΒΝΕΣ, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Άννα Χρυσογέλου–Κατσή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Θανάσης Αγάθος, Επίκουρος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Πέγκυ Καρπούζου, Επίκουρη Καθηγητρία Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Γιάννης Ξούριας, Επίκουρος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Το λογοτεχνικό έργο του Γιάννη Βλαχογιάννη - Επαχτίτη
Γλώσσες διατριβής:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Το λογοτεχνικό έργο του Γιάννη Βλαχογιάννη - Επαχτίτη
Περίληψη:
Η παρούσα διατριβή εξετάζει τις ιδιαιτερότητες του λογοτεχνικού (αφηγηματικού και ποιητικού) έργου του Γιάννη Βλαχογιάννη – Επαχτίτη. Σε σχέση με το αφηγηματικό έργο, προτείνονται στο πρώτο κεφάλαιο δύο αφηγηματικά και δομικά καθορισμένες ειδολογικές κατηγορίες (διηγήματα, σκηνογραφήματα), που οριοθετούνται στη βάση της εκ μέρους μας συνδυαστικής προσέγγισης και αξιοποίησης των αφηγηματικά και ειδολογικά επικεντρωμένων μελετών των G. Genette, G. Freytag και J. M. Schaeffer. Συγκεκριμένα, κριτήρια όπως: α) η υπερίσχυση των διαλόγων έναντι των αφηγηματικών μερών, β) η υποτυπώδης ή και ανύπαρκτη πυραμιδοειδής ανάπτυξη και γ) η ακινητοποίηση του χωροχρόνου, διαφοροποιούν τα σκηνογραφήματα από το κύριο σώμα των διηγημάτων στα οποία: α) υπερισχύουν τα αφηγηματικά μέρη έναντι των διαλογικών, β) παρουσιάζουν δομικό σχεδιασμό με χαρακτήρα πυραμιδοειδούς ανάπτυξης και γ) συντίθενται στη βάση ενός συνθετότερου πλέγματος χρονικών αναπτυγμάτων και μετατοπίσεων. Αξιοποιώντας τις εκπεφρασμένες αισθητικές αντιλήψεις του συγγραφέα και λαμβάνοντας υπόψη τη συνειδητή του προσπάθεια να αποβάλει από τα εν λόγω αφηγήματα τους δείκτες της προσωπικής - έντεχνης δημιουργίας, ως χαρακτηριστικά των σκηνογραφημάτων αναδεικνύονται η προφορικότητα, ο περιορισμός του αντικειμένου αναπαράστασης, η συμβολική αποτύπωση καθολικού κύρους εθνικών ηθικών αξιών, η ρυθμική εκφορά του λόγου και η μεταφορά του δεσπόζοντος συλλογικού συναισθήματος.
Στο δεύτερο κεφάλαιο, οι δύο δομικά και αφηγηματικά καθορισμένες ειδολογικές κατηγορίες υποτάχθηκαν στις - θεματικά καθορισμένες - κατηγορίες των βιωματικών και μη βιωματικών αφηγημάτων και προχωρήσαμε στη σύνθεση των χαρακτηριστικών της – κατά τον ίδιο τον Βλαχογιάννη – “υποδειγματικής” δημοτικής – λαϊκής δημιουργίας, που διαμορφώνουν εν πολλοίς και τους τροπολογικούς μηχανισμούς κατασκευής του αφηγηματικού του έργου.
Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάσαμε το ποιητικό έργο του Βλαχογιάννη επισημαίνοντας τις αντιφατικές θέσεις της κριτικής που εντοπίζουν στο έργο του επιδράσεις από αισθητικά ρεύματα (Παρνασισμός – Συμβολισμός) και ποιητές (Κ. Παλαμάς, G. Byron, P. B. Shelley, Δ. Σολωμός, Α. Βαλαωρίτης), διακρίναμε τη διαφορετική λειτουργική αξία των ποιημάτων και των ποιητικών παραθεμάτων στα αφηγήματα και αναγνωρίσαμε ότι στο ποιητικό του έργο, η πραγματικότητα δεν προσλαμβάνεται μόνον ως πηγή άντλησης συμβόλων για την έκφραση του εσωτερικού κόσμου του ποιητή χάρη στις δυνατότητες της φαντασίας, αλλά ούτε και ως αυθύπαρκτη οντότητα άξια (εν προκειμένω σε σχέση με το ποιητικό του έργο) να αποτελέσει αντικείμενο λογοτεχνικής αναπαράστασης. Στο τέλος του τρίτου κεφαλαίου εξετάσαμε όψεις της μετρικής/ρυθμικής οργάνωσης των ποιημάτων του.
Στο επίκεντρο διερεύνησης του τέταρτου κεφαλαίου τέθηκαν οι γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα. Μέσα από τη συναξιολόγηση αναφορών του σε μελέτες γλωσσικού περιεχομένου και την ειδικότερη παρουσίαση της γλώσσας των έργων του, υποστηρίξαμε ότι η γλωσσική πρόταση του Βλαχογιάννη αποκλίνει από την καθαρεύουσα, αλλά και από την ψυχαρική δημοτική και καταλήξαμε στο γενικό συμπέρασμα ότι ο Βλαχογιάννης προκρίνει τη νομιμοποίηση κάθε γλωσσικού τύπου (ακόμη κι’ αν αυτός προήλθε από την καθαρεύουσα) που έχει ενσωματωθεί στη γλωσσική χρήση. Πέρα από τον προσδιορισμό της γλωσσικής του πρότασης, αναλύσαμε διεξοδικότερα ζητήματα όπως η κριτική πρόσληψη της γλώσσας του λογοτεχνικού του έργου από τον κύκλο σημαντικών ομοτέχνων του, ο βαθμός διάδοσής της, οι απηχήσεις των γλωσσικών του αντιλήψεων και οι γλωσσικές αλλαγές που παρατηρούνται στις επανεκδόσεις του έργου του. Στο τέλος του κεφαλαίου διαπιστώσαμε την πλήρη συνάρτηση της γλώσσας των κειμένων του με την καθομιλούμενη γλώσσα της εποχής του. Αυτή η διαρκής αναπροσαρμογή της γλώσσας του ερμηνεύτηκε μέσα από το πρίσμα της ιδεολογικής του στόχευσης για τη διαμόρφωση μιας (στηριγμένης στη γλωσσική χρήση) ενιαίας γλώσσας, που θα μπορούσε να αποτελέσει το δίαυλο εθνικής αυτογνωσίας και αφομοίωσης.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Βυζαντινή και νεοελληνική λογοτεχνία
Λέξεις-κλειδιά:
Βλαχογιάννης, Επαχτίτης, σκηνογράφημα, διηγήματα, πυραμιδοειδής ανάπτυξη, λαϊκή δημιουργία, συμβολισμός συνδυαστική προσέγγιση, βιωματικά αφηγήματα
Ευρετήριο:
Ναι
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
6
Εικονογραφημένη:
Όχι
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
366
Αριθμός σελίδων:
318
Διατριβή-Καζίκας _2017_ .do cx.pdf (2 MB) Άνοιγμα σε νέο παράθυρο