Περίληψη:
Σύμφωνα με έναν γενικό ορισμό, η ιατρική είναι η επιστήμη και τέχνη που ασχολείται με την έρευνα και την εφαρμογή μεθόδων και τεχνικών για την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία των ασθενειών του ατόμου. Θεωρείται μια από τις αρχαιότερες των πρακτικών επιστημών, στην οποία υπάγονται και πολλές ειδικότητες.
Ιατρική πράξη είναι οποιαδήποτε επιστημονική μέθοδος, ακόμη κι ερευνητική, που έχει σκοπό την πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και αποκατάσταση της υγείας του ανθρώπου. Στην έννοια της ιατρικής πράξης, περιλαμβάνονται και η συνταγογράφηση, η έκδοση ιατρικών πιστοποιητικών και γενικότερα η συμβουλευτική υποστήριξη του ασθενούς. Η άσκηση της ιατρικής είναι λειτούργημα που αποσκοπεί στη διατήρηση και αποκατάσταση της ψυχικής και σωματικής υγείας του ανθρώπου.
Στο άρθρο 1 παρ.1 του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (ΚΙΔ), διατυπώνεται ένας γενικός ορισμός της ιατρικής πράξης. Συγκεκριμένα, ιατρική πράξη ορίζεται «εκείνη που έχει ως σκοπό τη με οποιαδήποτε μέθοδο πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και αποκατάσταση της υγείας του ατόμου». Ο συγκεκριμένος ορισμός μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στην παραπάνω έννοια δεν περιλαμβάνονται εκείνες οι ιατρικές πράξεις που δεν έχουν διαγνωστικό ή θεραπευτικό σκοπό. Οι παρ. 2 και 3 του ιδίου άρθρου περιλαμβάνουν στην έννοια της ιατρικής πράξης εκείνες που έχουν ερευνητικό χαρακτήρα και που αποσκοπούν τόσο στη βελτίωση της υγείας του ασθενούς όσο και στην προαγωγή της επιστήμης, τις συνταγογραφήσεις, τις εκδόσεις ιατρικών πιστοποιητικών, τις παραγγελίες για διενέργεια παρακλινικών εξετάσεων και γενικά τη συμβουλευτική υποστήριξη του ασθενούς. Όσον αφορά στη νομική φύση της ιατρικής, η ιατρική πράξη αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή κοινωνικής κι επαγγελματικής σχέσης, η οποία λόγω των ιδιαιτεροτήτων της δεν καθορίζεται άμεσα από το Δίκαιο. Κάθε ιατρική πράξη προσβάλλει, εκ των πραγμάτων την σωματική ακεραιότητα και σε δεύτερο βαθμό την προσωπικότητα και την ιδιωτική ζωή του ασθενούς. Κάθε ενέργεια του ιατρού εμπεριέχει κινδύνους οι οποίοι σύμφωνα με τον νόμο των πιθανοτήτων κάποτε πραγματοποιούνται. Η ιατρική είναι μια πράξη εμπειρική και το τυχαίο περιβάλλει κάθε διαγνωστική, θεραπευτική, προληπτική και ερευνητική πράξη. Οι ιατρικές πράξεις αποτελούν και το μοναδικό αντικείμενο του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας. Η σημασία της ιατρικής πράξης γίνεται αντιληπτή α) από το ότι οι μη ιατρικές δεν καλύπτονται σε καμία περίπτωση από τα ασφαλιστικά ταμεία, σε αντίθεση με τις ιατρικές που καλύπτονται κατά κανόνα έστω και μερικώς από αυτά και β) από το γεγονός ότι αυτή προϋποθέτει την επέμβαση αν όχι στη φυσική υπόσταση, τουλάχιστον στην ψυχική και εν τέλει στην ιδιωτική σφαίρα του ασθενούς. Η τυπική ιατρική πράξη, όπως ψηλάφηση (διάγνωση) ή επανασύνδεση ωλένης σε ολική ρήξη (θεραπεία), προϋποθέτει επέμβαση στη σωματική υπόσταση του ασθενούς. Ακόμη όμως και η ψυχανάλυση του ασθενούς (πρόληψη ή αποκατάσταση ψυχικής υγείας) αποτελεί επέμβαση στην ψυχική του υπόσταση. Δευτερεύουσες ενέργειες του ιατρού, όπως η σύνταξη του ιστορικού του ασθενούς (ανάμνηση) ή η συνταγογράφηση προϋποθέτουν μια επέμβαση στη σωματική, ψυχική υπόσταση αλλά και ιδιωτική σφαίρα του ασθενούς.
Δεν συνιστούν, αντίθετα, επέμβαση σε κάποια πτυχή της προσωπικότητας του ασθενούς πράξεις, οι οποίες δεν συνδέονται με την υγεία του ασθενούς και γι’ αυτό δεν απαιτείται ενημερωμένη συναίνεση για τη διενέργειά τους, όπως απαιτείται για τη νόμιμη επέμβαση σε οιοδήποτε εκ των παραπάνω εννόμων αγαθών. Για παράδειγμα, η ηλεκτρονική αποστολή πληροφοριών από ιατρό σε ασθενή του αναφορικά με νέα ποδοσφαιρικής ομάδας, της οποίας είναι και οι δύο οπαδοί, αποτελεί πράξη καθαρά φιλική και δεν αποσκοπεί σε διάγνωση, θεραπεία, πρόληψη ή αποκατάσταση της υγείας του ασθενούς.
Στο γαλλικό και στο αγγλοσαξωνικό δίκαιο, η ιατρική πράξη έχει εκ των προτέρων το τεκμήριο της νομιμότητας. Αντίθετα, στο γερμανικό και στο ελληνικό δίκαιο, η νομιμότζητα της ιατρικής πράξης πρέπει να αποδειχθεί. Υπάρχει δηλαδή a priori αδικοπρακτικός χαρακτήρας στη διενέργεια ιατρικών πράξεων, ο οποίος αίρεται με τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος. Όπως θα αναλυθεί διεξοδικώς και κατωτέρω, η ευθύνη του ιατρού μπορεί να λάβει χώρα σε τρία (3) επίπεδα: α) αστική, β) ποινική και γ) πειθαρχική.
