Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Σοφία Ανέζιρη, Επίκουρη Καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Σελήνη Ψώμα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Μπουραζέλης, Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Είναι γεγονός ότι η Δήλος αποτέλεσε ιδανικό περιβάλλον για την συστηματική παρουσία και δράση οργανωμένων εμπορικών συλλόγων. Συγκεκριμένα, κατά την περίοδο 166-88 π.Χ., όταν και στο νησί παραχωρήθηκε ένα ειδικό καθεστώς ἀτέλειας, παρατηρείται μία πρωτόγνωρη κοσμοσυρροή ξένων εμπόρων, οι οποίοι, αναγνωρίζοντας τις νέες οικονομικές προοπτικές, κατέφτασαν από κάθε γωνιά του Ελληνιστικού κόσμου, προκειμένου να οργανώσουν εκεί τις επιχειρήσεις τους. Πολλοί εξ αυτών, έφεραν μαζί τους τις δικές τους θρησκείες, κατασκεύασαν ναούς για τους θεούς τους και ίδρυσαν σωματεία θρησκευτικού, εθνικού και εμπορικού προσανατολισμού. Για τα τελευταία, τα οποία απαντώνται συνήθως ως κοινά ἐμπόρων, ναυκλήρων καὶ ἐγδοχέων, διαθέτουμε συνολικά 42 επιγραφές, κυρίως τιμητικού ή αναθηματικού περιεχομένου, οι οποίες αποτελούν και τις βασικές πηγές της μελέτης μας. Πρόκειται για μία κατηγορία σωματείων, η οποία δεν έχει λάβει προσοχής από την σύγχρονη βιβλιογραφία, παρά το πλούσιο επιγραφικό υλικό του νησιού και παρά το γεγονός ότι η σημασία των σωματείων και αντίστοιχων δικτυώσεων της ελληνορωμαϊκής οικουμένης, έχουν γίνει αντικείμενο ενδελεχούς έρευνας στο παρελθόν.
Αρχικά, αναλύουμε συνοπτικά το πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο της Ελληνιστικής Δήλου, προσπαθώντας να απαντήσουμε στα εξής πρωταρχικά ερωτήματα: γιατί στην Δήλο; Ποιές ακριβώς ήταν οι αιτίες που οδήγησαν σε αυτήν την άνευ προηγουμένου εμπορική κινητικότητα και κατέστησαν το ιερό νησί του Απόλλωνα σ’ένα απ’ τα σημαντικότερα και πιο κοσμοπολίτικα λιμάνια της Ελληνιστικής οικουμένης; Πώς ακριβώς επιβεβαιώνεται η σπουδαιότητα της Δήλου ως εμπορικό κέντρο;
Εν συνεχεία, επιχειρούμε να εντάξουμε τα εμπορικά δίκτυα της Δήλου στο ευρύτερο πλαίσιο των αρχαίων ελληνορωμαϊκών σωματείων, με στόχο να απαντήσουμε στα παρακάτω καίρια ερωτήματα: τί ακριβώς ορίζουμε ως σωματείο; Τί δηλώνει ο όρος «ἐμπορικὸν κοινόν»; Τί ακριβώς γνωρίζουμε για τέτοιου είδους εμπορικές δικτυώσεις στην Ελληνιστική εποχή; Σε τί συμπεράσματα καταλήγουμε για τον εμπορικό κόσμο της Δήλου;
Στην πορεία της μελέτης μας εξετάζουμε κατά περίπτωση τα εμπορικά σωματεία της Δήλου, κατηγοριοποιημένα με βάση τον τόπο προέλευσης (Φοινίκη/Συρία, Αίγυπτος, Ιταλία). Ως εκ τούτου, το φαινόμενο προσεγγίζεται μέσα από τρεις διαφορετικές «εθνικές» εκδοχές εμπορικής δικτύωσης. Διευρευνώνται ζητήματα, τα οποία σχετίζονται με την φύση, τον χαρακτήρα και την εσωτερική οργάνωση αυτών των ενώσεων, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε διάφορες πτυχές της θρησκευτικής, οικονομικής και κοινωνικής τους ζωής. Επίσης, αποσαφηνίζεται η σχέση τους με τον χώρο του νησιού, καθώς και η αλληλεπίδρασή τους με την ευρύτερη δηλιακή κοινωνία. Τελικά, προσπαθούμε να απαντήσουμε στο εξής ερώτημα: ποιός ήταν ο ρόλος αυτών των δικτύων και ποιά η σημασία τους;
Λέξεις-κλειδιά:
Ελληνιστική Δήλος, αρχαία ελληνορωμαϊκά σωματεία, έμποροι, οργανωμένα εμπορικά δίκτυα
