Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Αληγιάννης Νεκτάριος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φαρμακευτικής, Ε.Κ.Π.Α.
Περίληψη:
Μεταξύ των κύριων στόχων του Εργαστηρίου Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων είναι η μελέτη χερσαίων φυτικών οργανισμών ως προς τους περιεχόμενους μεταβολίτες και η ανακάλυψη νέων φυσικών προϊόντων με αξιόλογες βιολογικές ιδιότητες. Σκοπός είναι η παραγωγή νέων γνώσεων στο πεδίο των φυσικών προϊόντων, αλλά και η διερεύνηση της δυνατότητας εφαρμογής τους στους τομείς της φαρμακευτικής, της κοσμητολογίας και της αγροδιατροφής.
Στα πλαίσια αυτής της μεταπτυχιακής εργασίας μελετήθηκε το μεταβολικό φορτίο των καρπών του είδους Paliurus spina-christi (οικ. Rhamnaceae), για το οποίο υπάρχουν ελάχιστες αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία, τόσο για το φυτοχημικό του περιεχόμενο όσο και για τις βιολογικές του ιδιότητες. Το P. spina-christi, ή αγκάθι του Χριστού όπως αποκαλείται, είναι ένας θάμνος που χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες όχι μόνο λόγω της μεγάλης οικονομικής του σημασίας, αλλά και εξαιτίας της χρήσης του στην παραδοσιακή ιατρική. Προγενέστερες φυτοχημικές μελέτες, οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί σε άλλα είδη του ίδιου γένους, έχουν καταλήξει στην απομόνωση και το χαρακτηρισμό πληθώρας ενδιαφερόντων δευτερογενών μεταβολιτών. Σκοπός της παρούσης εργασίας λοιπόν ήταν η φυτοχημική μελέτη των καρπών του προαναφερόμενου είδους για την απομόνωση δευτερογενών μεταβολιτών οι οποίοι να δικαιολογούν τις αναφερόμενες στη βιβλιογραφία βιολογικές ιδιότητες και τις παραδοσιακές θεραπευτικές χρήσεις του.
Πιο συγκεκριμένα, ώριμοι καρποί του φυτού συλλέχθηκαν, κονιοποιήθηκαν και εκχυλίστηκαν εξαντλητικά με μία σειρά διαλυτών αυξανόμενης πολικότητας. Μετά την αξιολόγηση με TLC και 1H-NMR των παραγόμενων εκχυλισμάτων ως προς το φυτοχημικό τους προφίλ, επιλέχθηκαν το μεθανολικό και το υδατικό εκχύλισμα για περαιτέρω μελέτη. Από το μεθανολικό εκχύλισμα, το οποίο κλασματώθηκε με τη χρήση της τεχνικής της υγρής – υγρής εκχύλισης, προέκυψε το κλάσμα του οξικού αιθυλεστέρα (EtOAc) που επιλέχθηκε για περαιτέρω χρωματογραφική επεξεργασία. Από αυτό απομονώθηκαν έντεκα δευτερογενείς μεταβολίτες, οι οποίοι ανήκουν στις χημικές κατηγορίες των φαινολών, των στερολών, των τριτερπενίων και των κυκλοπεπτιδικών αλκαλοειδών. Μάλιστα, ο ένας εκ των τριών μεταβολιτών που ανήκουν στην τελευταία κατηγορία αποτελεί νέο φυσικό προϊόν. Στη συνέχεια μελετήθηκε το υδατικό εκχύλισμα και εντοπίσθηκε η παρουσία φυσικών προϊόντων που ανήκουν στην κατηγορία των φλαβονοειδών. Ένα άλλο υδατικό εκχύλισμα του φυτού, το οποίο παρασκευάστηκε με βάση συνταγή παραδοσιακής θεραπευτικής, υπέστη επεξεργασία με ρητίνες τύπου XAD-4 και XAD-7 και στη συνέχεια μια σειρά από χρωματογραφικούς καθαρισμούς με την τεχνική της εκχύλισης στερεάς φάσεως (Solid Phase Extraction). Tα παραγόμενα κλάσματα μελετήθηκαν (HPLC, 1H-NMR) και επιβεβαιώθηκε η παρουσία φλαβονοειδών. Μεταξύ των μελλοντικών στόχων περιλαμβάνεται η επιβεβαίωση της παραδοσιακής χρήσης της δρόγης (η in vivo αξιολόγηση είναι υπό εξέλιξη) και η συσχέτισή της με συγκεκριμένες ομάδες των προαναφερόμενων μεταβολιτών.
Λέξεις-κλειδιά:
Paliurus spina-christi, Rhamnaceae, Χημεία Φυσικών Προϊόντων, φυτοστερόλες, τριτερπένια, κυκλοπεπτιδικά αλκαλοειδή
