Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Β. Αλεπόρου, Καθηγήτρια Τομέα Γενετικής & Βιοτεχνολογίας, Τμήμα Βιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών (Επιβλέπουσα)
Π. Κόλλια, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τομέα Γενετικής & Βιοτεχνολογίας, Τμήμα Βιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Κ. Μανωλά, Βιολόγος-Κυτταρογενετίστρια, Διευθύντρια Ερευνών, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε.«ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» (Επιστ. Υπεύθυνη)
Περίληψη:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Οξεία Μυελογενής Λευχαιμία (ΟΜΛ) είναι μία ετερογενής κλωνική διαταραχή των
άωρων αιμοποιητικών κυττάρων του μυελού των οστών, τα οποία έχουν χάσει την
ικανότητα ρύθμισης της αυτοανανεωτικής τους λειτουργίας και της διαφοροποίησης
τους προς τα ώριμα κύτταρα του αίματος. Στην εκδήλωση της νόσου φαίνεται να
συμβάλλουν γενετικοί και επιγενετικοί παράγοντες, όπως και η έκθεση σε γονοτοξικούς
παράγοντες. Επίσης, έχει προταθεί ότι γενετικοί πολυμορφισμοί γονιδίων που
επηρεάζουν την ενεργότητα των παραγόμενων ενζύμων που μετέχουν στο
μεταβολισμό γονοτοξικών ουσιών, μπορεί να εμπλέκονται στους μηχανισμούς
ανάπτυξης OMΛ. Οι παραοξονάσες (PON1, ΡΟΝ2, ΡΟΝ3) είναι ένζυμα που
προστατεύουν τα κύτταρα από γονοτοξικούς παράγοντες (οργανοφωσφορικές
ενώσεις, ελεύθερες ρίζες οξυγόνου) που προκαλούν μεταβολικές αλλοιώσεις και
βλάβες στο DNA. Στη κωδική περιοχή του γονιδίου ΡΟΝ1 έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη
του πολυμορφισμού Gln192Arg [μετατροπή του γλουταμινικού οξέος (Gln) σε αργινίνη
(Arg)] που σχετίζεται με διαφορετική καταλυτική δραστηριότητα του ενζύμου έναντι
κάποιων οργανοφωσφορικών ουσιών. Έτσι άτομα ομόζυγα για το φυσιολογικό
αλληλόμορφο (QQ) έχουν υψηλή ενεργότητα του ενζύμου, άτομα ετερόζυγα (QR)
μειωμένη ενώ άτομα ομόζυγα για το μεταλλαγμένο αλληλόμορφο (RR) έχουν χαμηλή
ενεργότητα του ενζύμου.
ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Σκοπός της εργασίας ήταν η διερεύνηση του πιθανού ρόλου του γενετικού
πολυμορφισμού Q192R (rs662) του γονιδίου ΡΟΝ1 στη προδιάθεση εμφάνισης της
ΟΜΛ καθώς και των ειδικών χρωμοσωμικών αλλοιώσεων της νόσου.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε περιλαμβάνει την μοριακή ανάλυση μιας σειράς
ασθενών με ΟΜΛ και υγειών μαρτύρων για τον πολυμορφισμό Q192R του γονιδίου
ΡΟΝ1, καθώς και τη κυτταρογενετική ανάλυση δειγμάτων μυελού των οστών των
ασθενών. Στη μελέτη συμπεριλήφθησαν 85 ασθενείς με ΟΜΛ, 39 άντρες και 46
γυναίκες, με μέση ηλικία τα 56 έτη (17-89 έτη), και 104 υγιείς δότες αντίστοιχης ηλικίας
και φύλου. Η ομάδα των ασθενών μελετήθηκε με μεθόδους κλασικής κυτταρογενετικής
για την ανίχνευση χρωμοσωμικών αλλοιώσεων. Για τη γονοτυπική ανάλυση
πραγματοποιήθηκε απομόνωση ολικού γενωμικού DNA από τα δείγματα μυελού των
ασθενών και περιφερικού αίματος των υγιών δοτών και στη συνέχεια ανίχνευση του
υπό μελέτη πολυμορφισμού με τη μέθοδο ανίχνευσης πολυμορφισμών μέσω πέψης
με ένζυμα περιορισμού (Restricted Fragment Length Polymorphism, RFLP). Έπειτα,
υπολογίστηκαν οι συχνότητες γονοτύπων και αλληλομόρφων ασθενών και μαρτύρων
και οι κατανομές τους συγκρίθηκαν με το στατιστικό μη-παραμετρικό τεστ x2 (chisquare
test). Τέλος, τα γονοτυπικά ευρήματα συσχετίσθηκαν με τα δημογραφικά
χαρακτηριστικά των ασθενών και τα κυτταρογενετικά ευρήματα. Στατιστικά σημαντικά
θεωρήθηκαν τα ευρήματα με p<0.05 και διάστημα εμπιστοσύνης CI=95%.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Η κυτταρογενετική ανάλυση ήταν επιτυχής στους 83/85 ασθενείς (98%). Το 36% είχε
φυσιολογικό καρυότυπο ενώ το 64% έφερε κλωνικές κυτταρογενετικές αλλοιώσεις. Οι
πιο συχνές κυτταρογενετικές αλλοιώσεις ήταν τρισωμία 8 (12%), t(15;17)(q24.1;q21.1)
(7,2%), -7/del(7q) (7,2%), αναδιατάξεις του 11q (6%), τρισωμία 21 (3,6%)
t(9;22)(q34;q11) (3,6%), inv(3) (2,4%) ενώ σύνθετος καρυότυπος βρέθηκε στο 8,4%
των ασθενών. Για τον πολυμορφισμό Q192R ο γονοτυπικός έλεγχος ήταν επιτυχής σε
όλα τα δείγματα ασθενών και υγιών δοτών. Η κατανομή γονοτύπων και αλληλομόρφων
ήταν παρόμοια μεταξύ ασθενών με ΟΜΛ και υγειών δοτών και δεν εμφάνισε στατιστικά
σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων (p=0.939, x2=0.125, df=2). Στην ομάδα
των ασθενών, οι συχνότητες των γονοτύπων του ΡΟΝ1 για τους ομοζυγώτες για το
φυσιολογικό αλληλόμορφο (QQ) υπολογίστηκαν σε 63.46% vs 65.9% στην ομάδα των
μαρτύρων, 31.73% vs 29.4% για τους ετεροζυγώτες (QR) και 4.81% vs 4.6% για τους
ομοζυγώτες για το μεταλλαγμένο αλληλόμορφο (RR). Οι συχνότητες των δύο
αλληλομόρφων σε ασθενείς και μάρτυρες ήταν 0,806 vs 0,793 για το φυσιολογικό
αλληλόμορφο Q και 0,207 vs 0,194 για το μεταλλαγμένο αλληλόμορφο R.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Τα αποτελέσματα της παρούσας εργασίας δεν αναδεικνύουν τη συμβολή του
πολυμορφισμού Q192R του γονιδίου PON1 στην προδιάθεση ανάπτυξης ΟΜΛ.
Βρέθηκε θετική συσχέτιση του πολυμορφισμού με την εμφάνιση τρισωμίας 8 ενώ ο
πολυμορφισμός δεν φαίνεται να σχετίεται με την εμφάνιση των υπόλοιπων ειδικών
κυτταρογενετικών αλλοιώσεων της νόσου αν και αυτό πιθανόν να οφείλεται στο μικρό
αριθμό ασθενών της μελέτης που περιλαμβάνονται σε κάθε κυτταρογενετική ομάδα,
γεγονός που αποδυναμώνει τη δύναμη των στατιστικών εργαλείων και δεν επιτρέπει
τη διεξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Συνιστάται περαιτέρω διερεύνηση για την
πιθανή συσχέτιση του υπό μελέτη πολυμορφισμού σε μεγαλύτερο δείγμα ασθενών,
ιδιαίτερα στις επιμέρους κυτταρογενετικές ομάδες
Λέξεις-κλειδιά:
λευχαιμία, ΟΜΛ, Οξεία Μυελογενής Λευχαιμία, προδιάθεση, ΡΟΝ1, πολυμορφισμoί, κυτταρογενετική, γενετική
