Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Αχιλλεύς Χαλδαιάκης, Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Μουσικών Σπουδών ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η μορφή και το περιεχόμενο του Δοξασταρίου του Ιακώβου (1740-1800) αποκαλύπτεται όταν αυτό διαλύεται εις τα εξ ων συνετέθη. Η αναγωγή στο απλούν περιλαμβάνει τόσο την εξωτερική περιγραφή της διάρθρωσης (δομή), όσο και την εμβάθυνση στην κατασκευή (αρχιτεκτονική) του μέλους.
Η επιστημονική μέθοδος επέτρεψε την αποδελτίωση των μελών και του ποιητικού κειμένου σε καταλόγους, την ανάλυση της σημειογραφίας σε σχηματισμούς (γραμμές και θέσεις), την συγκριτική παράθεση παλαιάς και νέας σημειογραφίας σε πίνακες, τον εντοπισμό ομοειδών θέσεων και την ομαδοποίηση όμοιων εξηγήσεων. Η επεξεργασία των δεδομένων οδήγησε στην αποκρυσταλλωμένη εκδοχή κάποιων γραμμών και θέσεων, ενώ παράλληλα επιχειρήθηκε και η εμβάθυνση σε επιμέρους θεωρητικά θέματα που προκύπτουν από το ρεπερτόριο (κατά τριφωνίαν, παραφωνία, εξήγητικές τακτικές, καλλωπισμός, μίμησις προς τα νοούμενα).
Κώδικας αναφοράς ως προς την παλαιότητα και την άντληση του πρωτογενούς υλικού είναι ο Γριτσάνη 17 (έτ. 1795) ενώ επικουρικά χρησιμοποιείται ο Κοβενταρείου 423. Για τις συγκρίσεις της παλαιάς (μεταβατικής εξηγητικής) με την Νέα Μέθοδο, επιστρατεύονται οι εξηγήσεις του Χουρμουζίου, ενώ διερευνάται κατ’ αρχάς και η σχέση του Ιακώβου με τους επιγόνους του (Πέτρο Βυζάντιο και Πέτρο Πελοποννήσιο).
Κλειδί για την κατανόηση της παλαιάς σημειογραφίας είναι η συσχέτιση της εξήγησης με τους χαρακτήρες ποσότητας των σχηματισμών. Από τους σχηματισμούς, οι φράσεις και οι γραμμές παρουσιάζουν ενίοτε τόσο συμπαγή ρυθμικομελωδική ενότητα, όσο και οι θέσεις (formulae), σε σημείο που η εξήγηση των θέσεων να εξαρτάται από τον συνδυασμό τους μέσα στις γραμμές. Όσον αφορά τις θέσεις, άλλες φορές η εξήγηση κάθε μίας βασίζεται στον τελικό βόμβο της προηγουμένης, άλλες φορές είναι αυτοτελής. Η ρευστοποίηση της εξήγησης μεταξύ των θέσεων και ο διπλασμός ανήκει επίσης στις εξηγητικές τακτικές.
Τέλος, επιβεβαιώνεται η προσφιλής τακτική του Ιακώβου να χρησιμοποιεί για την μελοποίηση του Δοξασταρίου του μείξη ειρμολογικών και στιχηραρικών θέσεων, αλλά και στιχηραρικές θέσεις σημειογραφημένες με γραφή αναλυτικότερη, όπως αυτή των επιγόνων του.
Λέξεις-κλειδιά:
Ιάκωβος, Πρωτοψάλτης, δομή, αρχιτεκτονική, σπουδή