Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Γεώργιος Κόκοτος, Καθηγητής, Τμήμα Χημείας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Ο βασιλικός πολτός είναι μια έκκριση από τους υποφαρυγγικούς αδένες και την κάτω γνάθο των εργατριών μελλισών (Apis mellifera L.). Είναι ένα λευκό-κιτρινωπό, ζελατινώδες, όξινο κολλοειδές, που περιέχει περίπου 5% λίπος. Σε αντίθεση με τα λιπαρά οξέα των περισσότερων ζωϊκών και φυτικών υλών, τα οποία αποτελούνται κυρίως από εστεροποιημένα λιπαρά οξέα, υπό τη μορφή τριγλυκεριδίων, καθένα από τα οποία έχει 14-20 άτομα άνθρακα, τα λιπαρά οξέα του βασιλικού πολτού είναι ελεύθερα, μεσαίας αλυσίδας (8-10 άτομα άνθρακα), ακραία ή/και εσωτερικά υδροξυλιωμένα, με ακραίες μονο- ή δι-καρβοξυλικές ομάδες, κορεσμένα ή μονοακόρεστα στη 2-θέση.
Το κυρίαρχο λιπαρό οξύ στον βασιλικό πολτό είναι το trans-10-υδροξυ-2-δεκενοϊκό οξύ (10-HDA) και η ποσότητά του ποικίλλει ανάλογα με την προέλευση και τα χαρακτηριστικά της μέλισσας. Εκτός από αυτό, τα πλέον άφθονα λιπαρά οξέα είναι: το σεβακικό οξύ (δεκανοδιοϊκό οξύ), το 2-δωδεκενοδιοϊκό οξύ, το 10-υδροξυδεκανοϊκό οξύ και το 3-υδροξυδεκανοϊκό οξύ (3-HDA).
Στην παρούσα διατριβή, παρουσιάζονται καινοτόμες και εύχρηστες πορείες για τη σύνθεση του trans-10-υδροξυ-2-δεκενοϊκού οξέος και του 2-δωδεκενοδιοϊκού οξέος. Αυτές οι συνθέσεις στηρίζονται σε εκλεκτική διασταυρούμενη μετάθεση, με τη χρήση καταλύτη Hoveyda-Grubbs 2ης γενιάς. Επίσης, μελετήθηκε μέθοδος για τη σύνθεση του trans-10-υδροξυ-2-δεκενοϊκού οξέος, που στηρίζεται σε αντίδραση Wittig.
Tέλος, κρίθηκε σημαντική η σύνθεση δευτεριωμένων λιπαρών οξέων, που φέρουν δύο άτομα δευτερίου, καθώς τέτοια προϊόντα έχουν ποικίλες εφαρμογές, τόσο σε μελέτες των πορειών βιοσύνθεσης και αποικοδόμησης, όσο και σε μελέτες με φασματομετρία μάζας υψηλής διακριτικής ικανότητας (HRMS), ως πρότυπες ενώσεις.
Λέξεις-κλειδιά:
Bασιλικός πολτός, λιπαρά οξέα, καταλύτης Hoveyda-Grubbs 2ης γενιάς, δευτερίωση.
