Λέξις και Τελετουργία στον Ὀρέστη και στην Ἰφιγένεια ἐν Ταύροις του Ευριπίδη

Διπλωματική Εργασία uoadl:2885142 543 Αναγνώσεις

Μονάδα:
Κατεύθυνση Αρχαία Ελληνική Φιλολογία
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2019-11-12
Έτος εκπόνησης:
2019
Συγγραφέας:
Μπέκος Κωνσταντίνος
Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Μαίρη Ι. Γιόση, Καθηγήτρια Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Κωνσταντάκος, Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ
Βασίλειος Βερτουδάκης, Επίκουρος Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Λέξις και Τελετουργία στον Ὀρέστη και στην Ἰφιγένεια ἐν Ταύροις του Ευριπίδη
Γλώσσες εργασίας:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Λέξις και Τελετουργία στον Ὀρέστη και στην Ἰφιγένεια ἐν Ταύροις του Ευριπίδη
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία εξετάζει το μοτίβο της "διαστροφής της τελετουργίας" σε δύο τραγωδίες του Ευριπίδη, τον Ορέστη και την Ιφιγένεια εν Ταύροις. Η διαστροφή της τελετουργίας συνιστά ένα δραματικό τέχνασμα που εμφανίζεται για πρώτη φορά στον Αισχύλο και εξελίσσεται περαιτέρω από τον Ευριπίδη. Η διαστροφή αυτή δηλώνει επί της ουσίας τη σημασιολογική αλλοίωση που πραγματοποιείται εσκεμμένα στο τελετουργικό λεξιλόγιο των τραγωδιών –το οποίο απαντάται στην τραγωδία χωρίς μορφολογικές αποκλίσεις από το χώρο της θρησκείας- με σκοπό τη μορφοποίηση ἐλεεινῶν και φοβερῶν πράξεων που απαρτίζουν τον πυρήνα του δράματος και αποτελούν συνάμα το θεμελιώδες ειδολογικό γνώρισμα της τραγικής ποίησης. Συγκεκριμένα, εξετάζεται το πώς η διασάλευση της κυριολεκτικής σημασίας των λέξεων που αφορούν τελετουργικές πράξεις συντείνει εμφανώς στο «τέλος» ενός έργου τραγωδίας, που είναι η επίτευξη της οἰκείας ἡδονῆς, δηλαδή το προϊόν της πρόκλησης και κατόπιν της αποφόρτισης από τα συναισθήματα του ἐλέου και του φόβου προς κάποιον αναξιοπαθούντα ήρωα. Η αξιοποίηση της τελετουργίας στην τραγωδία -στη διεστραμμένη της εκδοχή- συνιστά μια μορφή δραματουργικής καινοτομίας και επιτυγχάνεται μέσω της σύναψης του τελετουργικού λεξιλογίου με συμφραζόμενα ανθρωποκτονίας, που δρομολογούν ή προοιωνίζονται τον φόνο κάποιου τραγικού ήρωα, διαρρηγνύοντας έτσι κατάφωρα και ανίερα το πλαίσιο "φιλίας" που στοιχειοθετεί το περιβάλλον δράσης των ηρώων. Τα δύο συγκεκριμένα δράματα επιλέγονται προς εξέταση του μοτίβου αυτού κυρίως για τον λόγο ότι, κρινόμενα αυστηρά με τις δεσπόζουσες ειδολογικές επιταγές της τραγικής ποίησης, τείνουν να απάδουν στους παγιωμένους ηθικοαισθητικούς κανόνες που καθορίζουν την ταυτότητα και προδιαθέτουν τη δράση ενός τραγικού ήρωα. Αυτό οφείλεται εν προκειμένω στο ότι και τα δύο δράματα εμπεριέχουν έκβαση εἰς εὐτυχίαν, δηλαδή ευτυχή λύσιν, χωρίς τη διεκτραγώδηση του θανάτου ή του τραυματισμού κάποιου προσώπου που πάσχει άδικα ή που παραδίδεται στη μανία ενός ακατάσχετου συναισθήματος που τον καθοδηγεί σε παράλογη δράση. Έτσι, η εργασία αυτή εστιάζει στο γεγονός ότι μια τραγωδία χαρακτηρίζεται ως τέτοια πρωτίστως χάρη στην ικανοποιητική διαμόρφωση οικτρών και φοβερών περιστατικών και συμβάντων μεταξύ των ηρώων, τέτοιας ποιότητας και λογής, που επηρεάζουν το θυμικό και την κρίση του ακροατή, διασφαλίζοντας την συναισθηματική και συνάμα έλλογη μέθεξή του στα πάθη των ηρώων. Τα τραγικά πάθη δεν είναι τέτοια λόγω της έμφασης στην καθαυτήν πράξη φόνου, αλλά λόγω της διαμόρφωσης αληθοφανών συμφραζομένων που προαναγγέλλουν κάποιον φόνο, χρωματίζοντας έτσι τα επεισόδια με την αισθητικά τραγική «επίφαση» του φοβεροῦ και ἐλεεινοῦ στοιχείου. Η τελετουργία στην τραγωδία, όπως αξιοποιείται δραματουργικά από τον Ευριπίδη, κλυδωνίζει συθέμελα τους δεσμούς "φιλίας" που συνέχουν τη δράση των πρωταγωνιστών, εφόσον ο κλυδωνισμός του "φιλικού" πλαισίου πραγματοποιείται με όρους τελετουργικής διαστροφής. Έτσι, εξετάζεται το πώς η χρήση της διεστραμμένης τελετουργικής λέξεως ενδείκνυται καταλλήλως για να περιγράψει επικείμενους φόνους. Η έμφαση στη διαστροφή της θρησκευτικής ευλάβειας, που διαποτίζει εγγενώς όλες τις τελετουργικές πράξεις, γίνεται το μέσον ανάδειξης των φοβερῶν και ἐλεεινῶν συνθηκών που γεννούν ένα τραγικό πάθος. Κάτι τέτοιο εν προκειμένω καθίσταται εφικτό μέσω της δραματικής αξιοποίησης των κινδύνων που εγκυμονεί η πρόκληση "μιάσματος", λόγω της ανεξέλεγκτης καταστροφής που μπορεί να προκαλέσει ο φορέας αυτού, ο Ορέστης. Η αναπόδραστη μιασματική του κατάσταση πυροδοτεί μια σειρά από θεατρικά εκτυλισσόμενες –είτε λεκτικά υπαινιγμένες- τελετουργικές πράξεις που διαστρέφονται έμπρακτα, πρωτίστως μέσω της φθοράς και σύγχυσης στη σημασία του τελετουργικού λεξιλογίου, ως ένδειξη της αδυναμίας μιας κοινότητας ανθρώπων να συνυπάρξει με το μολυσμένο μητροκτόνο. Έτσι, η τελετουργία γίνεται ο δίαυλος σύζευξης των τραγικών συμβάσεων και του ιδεολογικού και αξιακού συστήματος της αθηναϊκής κοινωνίας του 5ου αιώνα π.Χ. Είναι ο τρόπος διοχέτευσης του τραγικού πάθους στην ψυχή και τη σκέψη του ακροατή με αμιγώς ρεαλιστικούς όρους. Η "λέξις" της τελετουργίας και ο τρόπος μεταφορικής και ειρωνικής αξιοποίησής της στα δύο αυτά έργα ανάγεται σε ένα καινοφανές -πλην όμως αμιγώς τραγικό- αξιολογικό κριτήριο των δραμάτων.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Γλώσσα – Λογοτεχνία
Λέξεις-κλειδιά:
Δράμα, Τραγωδία, Αρχαίο Θέατρο, Ευριπίδης, Ορέστης, Ιφιγένεια, Θρησκεία, Τελετουργία, θυσία, μίασμα, διαστροφή, Αριστοτέλης, Ποιητική, μίμησις, κάθαρσις, λέξις, μύθος, πάθος, έλεος, φόβος, αμφισημία, μεταφορά, τραγική ειρωνεία
Ευρετήριο:
Όχι
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Εικονογραφημένη:
Όχι
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
105
Αριθμός σελίδων:
120
ΜΠΕΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ.pdf (2 MB) Άνοιγμα σε νέο παράθυρο