Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΚΟΛΛΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Τ.Ε.Α.Π.Η. ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η αναθεωρημένη προσέγγιση της εννοιολογικής αλλαγής, όπως αναπτύσσεται από τη θεωρία πλαισίου, πρεσβεύει πως η διαδικασία της εννοιολογικής αλλαγής αποτελεί μία αργή και πολυδιάστατη διαδικασία, η οποία προϋποθέτει την ολόπλευρη κινητοποίηση των μαθητών στην κατεύθυνση της σταδιακής αναδιοργάνωσης (όχι μεμονωμένων παρανοήσεων- αλλά) ενός ευρέος δικτύου αλληλοεξαρτώµενων αντιλήψεων, και της ανάπτυξης νέων εννοιών και οντολογικών κατηγοριών. Στην διαδικασία αυτή θεμελιακός ρόλος αποδίδεται στην ανάδυση νέων διαδικασιών συλλογισµού, στη διαμόρφωση της απαραίτητης µεταγνωσιακής επίγνωσης, επιστημολογικής εκλέπτυνσης, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων διατύπωσης και αξιολόγησης υποθέσεων, όπως και στην ανάπτυξη συνειδητών και σκόπιµων µηχανισµών εμπρόθετης μάθησης, που βοηθούν τα παιδιά να αναγνωρίσουν το πρόβλημα της εννοιολογικής αλλαγής και να το αντιμετωπίσουν µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Στην κατεύθυνση αυτή πολλοί ερευνητές τονίζουν τη σημασία της μοντελοποίησης, της ανάπτυξης ικανότητας συλλογισμού στη βάση μοντέλων, της επίλυσης προβλήματος και της επιχειρηματολογίας ως διδακτικές πρακτικές που παρέχουν έναν γόνιμο συνδυασμό γνωστικής ασυμφωνίας με στρατηγικές εποικοδομηστικής μάθησης. Οι πρακτικές αυτές θεωρούνται σημαντικές στη διαμόρφωση κατανοήσεων από τους μαθητές σχετικά με τη φύση της επιστήμης και συνεπώς συνάδουν με νεότερα διεθνή κριτήρια της διδακτικής των Φ.Ε. Ενώ όμως έχουν μεγάλη εφαρμογή στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η αποτελεσματικότητά τους αμφισβητείται σε μαθητές μικρότερων ηλικιών, με το επιχείρημα ότι δεν είναι αναπτυξιακά κατάλληλες γι αυτούς. Στην παρούσα έρευνα διερευνάται εάν ένα περιβάλλον μοντελοποίησης και επιχειρηματολογίας, όπως αναπτύσσεται στο πλαίσιο συνεργατικής επίλυσης ενός προβλήματος, μπορεί να συμβάλλει στην εννοιολογική εξέλιξη παιδιών ηλικίας 5 έως 6 ετών. Παράλληλα διερευνάται εάν η ενδεχόμενη εννοιολογική εξέλιξη μπορεί να χαρακτηριστεί με όρους εμπρόθετης μάθησης και επιστημολογικής εκλέπτυνσης. Τα βασικά στοιχεία του μαθησιακού περιβάλλοντος που αναπτύχθηκε ήταν: α) Η αξιοποίηση μιας διασκευασμένης ιστορίας, βασιζόμενη στην ιστορία του Μικρού Πρίγκιπα με στόχο την ολόπλευρη κινητοποίηση των παιδιών στη διαδικασία. β) Η κατασκευή μοντέλων της Γης, του Ήλιου και άλλων ουρανίων σωμάτων με πλαστελίνη. Χειριζόμενοι αυτά τα μοντέλα, όπως κατασκευάστηκαν από τους συμμετέχοντες μαθητές ζητήθηκε να εξηγηθεί το φαινόμενο της εναλλαγής ημέρας νύχτας. γ) Διαλογική επεξεργασία των ιδεών των παιδιών και η ανάπτυξη επιχειρηματολογίας. δ) Η θέση ενός προβλήματος, που περιελάμβανε το δεδομένο ότι το φαινόμενο της εναλλαγής ημέρας και νύχτας λαμβάνει χώρα σε έναν άλλο πλανήτη πέρα από τη Γη. Το δεδομένο αυτό θεωρήθηκε ότι θα μπορούσε να προκαλέσει γνωστική ασυμφωνία στις γεωκεντρικές πεποιθήσεις, που όπως καταγράφεται βιβλιογραφικά, φέρουν συχνότερα τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Τα αποτελέσµατα αναδεικνύουν πως η συνδόµηση και η διαπραγµάτευση διαφορετικών συλλογισµών σε οµάδες, όπως αναπτύχθηκε στο πλαίσιο συνεργατικής επίλυσης του προβλήματος, προώθησε την ουσιαστική επανεξέταση των ιδεών των παιδιών, την κριτική εξέταση νέων δεδοµένων, οδηγώντας τα σε σηµαντικές τροποποιήσεις των αναπαραστάσεών τους και την ενσωμάτωση νέων δεδομένων στη σκέψη τους. Τα αποτελέσματα αυτά υποστηρίζουν την άποψη ότι η εννοιολογική αλλαγή, νοούμενη όχι μόνο ως κατανόηση των επιστημονικών εννοιών, αλλά και ως μία πολυπαραγοντική διαδικασία προθετικής μάθησης, μπορεί να υποστηριχθεί σημαντικά σε κατάλληλα περιβάλλοντα ακόμα και στην προσχολική εκπαίδευση.
