Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ιωάννης Μιχόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Φραγκίσκος Γονιδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Ζέρβας, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Η μοναξιά λογίζεται ως ένα υπο-μελετημένο ερευνητικό πεδίο στη βιβλιογραφία των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Το ίδιο αλλά σε μικρότερο βαθμό ισχύει και για την κοινωνική στήριξη. Ωστόσο, τα περιορισμένα διαθέσιμα στοιχεία υποδεικνύουν ότι αμφότερες συνδέονται με τις προαναφερθείσες ψυχικές διαταραχές. Η παρούσα μελέτη επιχείρησε να διευρύνει τη σχετική επιστημονική γνώση, διερευνώντας τη μοναξιά, συνδυαστικά με την κοινωνική στήριξη, σε ένα δείγμα ασθενών με διαταραχές πρόσληψης τροφής και σε σύγκριση με μία ομάδα υγιών μαρτύρων. Προκειμένου να γίνει μια πληρέστερη προσέγγιση του ζητήματος, αξιολογήθηκαν παράλληλα οι ακόλουθες μεταβλητές: προβλήματα υπερφαγίας/υπερφαγικής κατανάλωσης τροφής, συναισθηματική κατανάλωση τροφής, ψυχική ανθεκτικότητα, καθώς επίσης και τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης.
Μεθοδολογία: Η μελέτη χρησιμοποίησε έναν ποσοτικό μεθοδολογικό σχεδιασμό και το δείγμα της αποτέλεσαν 32 ασθενείς με διαταραχές πρόσληψης τροφής (ΨΑ, ΨΒ, ΔΕΥ, άτυπη ΔΠΤ) και 29 υγιείς μάρτυρες, εξομοιωμένοι ως προς το φύλο, την ηλικία και τα έτη εκπαίδευσης. Η συλλογή των ερευνητικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε μέσω μιας σειράς ερωτηματολογίων. Πέραν του ερωτηματολογίου το οποίο είχε σχεδιαστεί για να συλλεχθούν τα απαραίτητα δημογραφικά στοιχεία, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν τα ακόλουθα εργαλεία: 1) UCLA Loneliness Scale, 2) Social Support Questionnaire-Short Form (SSQ6), 3) Binge Eating Scale (BES), 4) Emotional Eating Scale (EES), 5) Connor-Davidson Resilience Scale (CD-RISC 25), 6) Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS), 7) Eating Disorder Examination-Questionnaire (EDE-Q).
Αποτελέσματα: Μεταξύ των δύο ομάδων παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές αναφορικά με όλες τις υπό διερεύνηση μεταβλητές. Η ομάδα των ασθενών με ΔΠΤ σημείωσε υψηλότερα σκορ στην κλίμακα που χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση της μοναξιάς (UCLA Loneliness Scale, p<0.001) και χαμηλότερα στην αντίστοιχη για την κοινωνική στήριξη, τόσο σε σχέση με την αντιλαμβανόμενη διαθεσιμότητα (SSQ-6 Number, p<0.001) όσο και σχετικά με την ικανοποίηση από τη στήριξη (SSQ-6 Satisfaction, p=0.001) συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου. Επίσης, επέδειξε χαμηλότερα επίπεδα ψυχικής ανθεκτικότητας (CD-RISC 25, p<0.001) αλλά υψηλότερα επίπεδα υπερφαγίας/υπερφαγικής κατανάλωσης τροφής (BES, p<0.001), συναισθηματικής κατανάλωση τροφής (EES I: p=0.012, EES II: p=0.009, EES III: p=0.034), άγχους (HADS-A, p<0.001) και κατάθλιψης (HADS-D, p<0.001). Οι συγκρίσεις μεταξύ των ασθενών με ψυχογενή ανορεξία (ΨΑ=12), ψυχογενή βουλιμία (ΨΒ=10), και διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας (ΔΕΥ=8) δεν φανέρωσαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των τριών ΔΠΤ σε καμία εκ των κλιμάκων εκτός της Binge Eating Scale (ΨΑ<ΨΒ) και των τριών υποκλιμάκων της Emotional Eating Scale (ΨΑ<ΨΒ=ΔΕΥ) (Οι βαθμολογίες στην κλίμακα EDE-Q δεν συμπεριλήφθηκαν στις συγκρίσεις). Αναφορικά με το συνολικό δείγμα, η UCLA Loneliness Scale εμφάνισε σημαντικές συσχετίσεις με κάθε άλλη κλίμακα/υποκλίμακα, με την εξαίρεση της Emotional Eating Scale (EES). Στην ομάδα των ασθενών με ΔΠΤ, βρέθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση της UCLA Loneliness Scale μόνο με την υποκλίμακα SSQ-6 Satisfaction, η οποία μετρά το βαθμό ικανοποίησης από την κοινωνική στήριξη (r=-544, p<0.01), και με την υποκλίμακα HADS-D, η οποία χρησιμοποιήθηκε για την ανίχνευση συμπτωμάτων κατάθλιψης (r=0.467, p<0.01). Το 64,1% της μεταβλητότητας της UCLA Loneliness Scale μπορούσε να εξηγηθεί από τις ακόλουθες μεταβλητές: Ομάδα (ασθενής/υγιής μάρτυρας), Κατάσταση διαβίωσης (μοναχική/με άλλους), SSQ-6 Number, SSQ-6 Satisfaction, CD-RISC-25, EDE-Q Global score, EDE-Q Restraint, EDE-Q Eating Concern, EDE-Q Shape Concern, BES, HADS-A, HADS-D. Η ικανοποίηση από την κοινωνική στήριξη (SSQ-6 Satisfaction) ήταν ο μόνος παράγοντας που βρέθηκε πως προέβλεπε με στατιστικά σημαντικό τρόπο (p=0.024) τα επίπεδα μοναξιάς (UCLA Loneliness Scale), υποδηλώνοντας ότι μία αύξηση στην υποκλίμακα κοινωνικής στήριξης κατά μία μονάδα συνοδεύεται από μείωση του σκορ της μοναξιάς.
Συμπεράσματα: Βάσει των ευρημάτων της παρούσας μελέτης, και σε συμφωνία με τις λιγοστές προηγούμενες έρευνες, οι ασθενείς με διαταραχές πρόσληψης τροφής μοιάζει να βιώνουν αρκετά έντονη μοναξιά, η οποία φαίνεται πως κυμαίνεται σε παρόμοια επίπεδα ανεξάρτητα από την ακριβή διάγνωση ΔΠΤ (ΨΑ/ΨΒ/ΔΕΥ). Ομοίως, οι ασθενείς μοιάζουν λιγότερο ικανοποιημένες από την κοινωνική τους στήριξη και αντιλαμβάνονται μικρότερο αριθμό ατόμων από τα κοινωνικά τους δίκτυα ως διαθέσιμα για την παροχή στήριξης, αναφέροντας, και σε αυτήν την περίπτωση, παρόμοια επίπεδα ανεξάρτητα από το αν νοσούν από ΨΑ, ΨΒ, ή ΔΕΥ. Οι ασθενείς εμφανίζονται επίσης λιγότερο ψυχικά ανθεκτικές, ωστόσο, (σε αντίθεση με ό,τι έδειξαν τα αποτελέσματα για το σύνολο των συμμετεχόντων) τόσο αυτός ο παράγοντας όσο και η συμπτωματολογία διαταραχών πρόσληψης τροφής, η αυξημένη υπερφαγική κατανάλωση τροφής και το υψηλό άγχος που επεδείκνυε η συγκεκριμένη ομάδα δε φάνηκαν να συνδέονται με τα επίπεδα μοναξιάς τους. Αντιθέτως, τα υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης αλλά και η μειωμένη ικανοποίηση από την κοινωνική στήριξη συνδέονταν με υψηλότερα επίπεδα μοναξιάς στις ασθενείς με ΔΠΤ. Από τη διερεύνηση των παραγόντων που προέβλεπαν τα επίπεδα μοναξιάς στο σύνολο των υποκειμένων της μελέτης, προκύπτει πως τα αυξημένα επίπεδα ικανοποίησης από την κοινωνική στήριξη σχετίζονται με μειωμένα επίπεδα συναισθημάτων μοναξιάς. Καθώς το αν ένα άτομο έπασχε ή όχι από ΔΠΤ δε βρέθηκε να έχει ανάλογη προβλεπτική αξία επί των επιπέδων μοναξιάς, συνάγεται ότι η μοναξιά συναντάται ανεξάρτητα από τη νόσηση από διαταραχή πρόσληψης τροφής.
Λέξεις-κλειδιά:
Διαταραχές πρόσληψης τροφής, Ψυχογενής ανορεξία, Ψυχογενής βουλιμία, Διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας, Μοναξιά, Κοινωνική στήριξη, Υπερφαγία, Συναισθηματική κατανάλωση τροφής, Ανθεκτικότητα, Άγχος, Κατάθλιψη
