Κατεύθυνση Αρχαία Ελληνική Φιλολογία
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής

2022-10-03

2022

Γκοτζαμπασοπούλου Φωτεινή

Βασίλειος Π. Βερτουδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Τομέας Κλασικής Φιλολογίας ΕΚΠΑ (επιβλέπων)
Ανδρέας Ν. Μιχαλόπουλος, Καθηγητής της Λατινικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Τομέας Κλασικής Φιλολογίας ΕΚΠΑ (συνεπιβλέπων)
Βασίλειος Α. Λεντάκης, Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Τομέας Κλασικής Φιλολογίας ΕΚΠΑ (συνεπιβλέπων)

Εκδικητικές γυναίκες στην αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία: Αλθαία, Κλυταιμνήστρα, Μήδεια και Πρόκνη

Ελληνικά

Εκδικητικές γυναίκες στην αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία: Αλθαία, Κλυταιμνήστρα, Μήδεια και Πρόκνη

Στην παρούσα εργασία πραγματεύομαι το θέμα της εκδίκησης των γυναικών στην αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία, και συγκεκριμένα θα εξετάσω τις περιπτώσεις της Αλθαίας, της Κλυταιμνήστρας, της Μήδειας και της Πρόκνης. Η επιλογή των τεσσάρων αυτών δεν έγινε τυχαία, αλλά αιτία στάθηκε το γεγονός πως η Κλυταιμνήστρα, η Μήδεια και η Πρόκνη
συνιστούν τις πιο γνωστές εκδικητικές γυναικείες μορφές στη συνείδηση του αναγνώστη και έχουν καθιερωθεί ως οι πλέον αδίστακτες, όπως αποκαλύπτει τόσο η πλούσια λογοτεχνική
παραγωγή και η απήχηση των μύθων τους όσο και η πρόσληψη αυτών από τη σύγχρονη
λογοτεχνία και τις τέχνες (βλ. αντίστοιχα κεφάλαια). Ο μύθος της Αλθαίας, αν και λιγότερο
δημοφιλής από τους υπόλοιπους τρεις, αποτελεί μία απαραίτητη προσθήκη· στόχος, μέσα από τη
συνεξέταση των μύθων αυτών, να εξαχθούν ορισμένα συμπεράσματα για τις επιτρεπόμενες
δυνατότητες ελευθερίας λόγου και δράσης των γυναικών (τόσο σε ηθικό όσο και σε κοινωνικό
επίπεδο), καθώς και για τον βαθμό στον οποίο εξελίσσονται οι δυνατότητες αυτές στη διάρκεια
των αιώνων.
Το συγκλονιστικό τέλος των μύθων της Μήδειας του Ευριπίδη και της Πρόκνης του Οβιδίου με
τη συνακόλουθη διάσωση των ηρωίδων, εγείρει το εξής ερώτημα: κατά πόσον είναι δυνατόν
ύστερα από τα αποτρόπαια και ειδεχθή εγκλήματά τους να «εξιλεωθούν» στη συνείδηση του
κοινού και του αναγνώστη ή/και του αρχαίου Έλληνα και Ρωμαίου πολίτη -αν υποθέσουμε ότι η
λογοτεχνία εκφράζει, έως έναν βαθμό, τις αντιλήψεις της εποχής στην οποία παράγεται ̶, ενώ η
Αλθαία και η Κλυταιμνήστρα να τιμωρούνται παραδειγματικά στην παράδοση εν γένει του
μύθου τους;1
Θα επιχειρήσω, λοιπόν, μία κοινωνιολογική προσέγγιση της δράσης των εκδικητικών
γυναικών, με ψυχολογικές προεκτάσεις, λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς που θέτει η
μυθολογική τους υπόσταση. Προκειμένου να προβώ σε ασφαλή συμπεράσματα για τη
δραστηριότητά τους (αιτίες, συνθήκες και αποτελέσματα εγκλημάτων), κρίνω σκόπιμο να
εξετάσω τις μυθολογικές αυτές γυναικείες μορφές στην εξέλιξη και ολότητά τους –όσο είναι
εφικτό ̶· για τον λόγο αυτό –σχεδόν ̶σε κάθε ένα από τα βασικά έργα-άξονες για κάθε μία
ηρωίδα, θα παραβάλω ένα δεύτερο έργο αναφοράς: για την ιστορία της Αλθαίας βασικό έργοάξονας θα είναι οι Μεταμορφώσεις του Οβιδίου (8.445-546) και επικουρικό η Ιλιάδα του Ομήρου (I529-99) και για εκείνη της Κλυταιμνήστρας βασικά έργα θα είναι τόσο ο Αγαμέμνων του
Αισχύλου όσο και η Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη, με ένα μικρό προβάδισμα για τον
Αγαμέμνονα. Για το μύθο της Μήδειας θα αξιοποιήσω ως επί το πλείστον την ομώνυμη τραγωδία
του Ευριπίδη, ενώ για την αφήγηση της Πρόκνης τις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου (6.424-674)
και επιβοηθητικά αποσπάσματα από τον Τηρέα του Σοφοκλή (TrGF 4 απ. 583-595b).
Με βάση τα δεδομένα αυτά, αφού αποσαφηνίσω την έννοια της εκδίκησης, θα επιχειρήσω μία
επισκόπηση και συνεξέταση όλων των γνωστών αρχαίων ελληνικών –ως επί το πλείστον ̶και
ρωμαϊκών μύθων που εμπεριέχουν εκδικητικές γυναικείες δράσεις, καθώς και την αποτίμηση αυτών (αίτια και συνέπειες), τόσο σε μυθολογικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Τόσο στην αρχή της εργασίας όσο και εντός των κεφαλαίων που θα αφορούν τη δράση των τεσσάρων γυναικών, θα καταδείξω τις κοινωνικοπολιτικές μεταβολές οι οποίες λάμβαναν χώρα κατά την κλασική ελληνική και ρωμαϊκή περίοδο της αρχαιότητας και θα διερευνήσω κατά πόσο αυτές επέτρεπαν στον πολίτη-θεατή και αναγνώστη να αντιμετωπίσει με μια περισσότερο ώριμη ματιά και μεγαλύτερη αίσθηση συμπάθειας τη γυναίκα και τη θέση της στο κοινωνικό σύνολο.

Γλώσσα – Λογοτεχνία

φεμινισμός στην αρχαιότητα, τραγωδία, έπος, ρωμαϊκή ποίηση, γυναικεία εκδίκηση

Όχι

0

Ναι

93

92

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/3232996