Περίληψη:
Το θέμα της παρούσης διατριβής, είναι η πολιτική των κατοίκων των νησιών του Αιγαίου πελάγους κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης, και η συμβολή τους στην τελική επιτυχία της.
Το βιβλίο περιλαμβάνει 334 σελίδες, και έχει στηριχθεί σε δημοσιευμένες και αδημοσίευτες πηγές. Στο δημοσιευμένο υλικό συμπεριλαμβάνονται αρχειακές πηγές, όπως είναι το αρχείο της κοινότητας Ύδρας, τα αρχεία ελληνικής παλιγγενεσίας και άλλα, καθώς και Απομνημονεύματα αγωνιστών της επανάστασης, έργα Ελλήνων και ξένων ιστορικών, άρθρα δημοσιευμένα σε περιοδικά, και εφημερίδες της εποχής. Τα αδημοσίευτα έγγραφα προέρχονται όλα από τα Γενικά αρχεία του κράτους.
Το έργο χωρίζεται σε πέντε Κεφάλαια Με τον πρόλογο και την εισαγωγή, γίνεται μια προσπάθεια ο αναγνώστης να εισαχθεί στο θέμα της διατριβής. Στο πρώτο Κεφάλαιο, δίνεται μια αμυδρά εικόνα του συστήματος τοπικής αυτοδιοίκησης που ίσχυσε στις Κυκλάδες, αλλά και στην Ύδρα, τις Σπέτσες, τα Ψαρά και την Σάμο, που ο ρόλος τους στην εξέλιξη της επανάστασης ήταν καθοριστικός, των εσωτερικών συγκρούσεων που παρατηρούνται σε ορισμένα νησιά κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας, εξ αιτίας των αντιπαλοτήτων που προκαλούν οι κοινωνικές και θρησκευτικές διαφορές, αλλά και οι προσωπικές φιλοδοξίες, ενώ σε ορισμένα νησιά οι αντίπαλες φατρίες, διαφοροποιούνται τόσο θρησκευτικά όσο και κοινωνικά. Στην συνέχεια γίνεται λόγος για την σημαντική εμπορική ανάπτυξη που κάποια από αυτά παρουσιάζουν κατά την ίδια περίοδο. Τέλος, γίνεται αναφορά στην προετοιμασία της επανάστασης από την φιλική εταιρεία, και δίνεται έμφαση στην συμμετοχή των νησιωτών σε αυτήν.
Στο δεύτερο Κεφάλαιο, παρουσιάζονται όσο το δυνατόν πιο αναλυτικά οι πολιτικές αλλαγές που έφερε η επανάσταση, με την σύσταση της ελληνικής Διοίκησης, και το νέο σύστημα τοπικής αυτοδιοίκησης που εκείνη θέσπισε, περιορίζοντας το καθεστώς ευρείας αυτονομίας που απολάμβαναν τα περισσότερα νησιά. Εξετάζονται οι συνέπειες των αλλαγών αυτών, που ήταν η αναβίωση παλαιότερων αντιπαλοτήτων στο εσωτερικό των νησιών, και οι συγκρούσεις που εξ αιτίας αυτών προκλήθηκαν. Επίσης, δίνεται μια εικόνα των αντιδράσεων των τοπικών ηγετικών παραγόντων κατά της κεντρικής ελληνικής Διοίκησης, η οποία αντιμετωπίζεται από αυτούς ως απειλή για την εξουσία τους, με τους εκπροσώπους της, συχνά να αναγκάζονται να συνεργαστούν με κάποια από τις προ υπάρχουσες φατρίες.
Το τρίτο Κεφάλαιο είναι χωρισμένο σε δυο μέρη. Στο πρώτο μέρος, γίνεται λόγος για τις σχέσεις των ηγετικών ομάδων της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών, που είχαν αναλάβει το βάρος του ναυτικού αγώνα. Συγκεκριμένα, εξετάζονται οι κατά καιρούς συνεργασία τους σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, αλλά και οι μεταξύ τους συγκρούσεις, αναλύονται όσο πιο διεξοδικά γίνεται οι αιτίες των συγκρούσεων αυτών, αλλά και οι συνέπειες που είχαν για την πολιτική ζωή της χώρας, τόσο οι σύμπραξη τους σε πολιτικό επίπεδο όταν αυτή επιτυγχάνεται, όσο και η διάσπαση των μεταξύ τους συμμαχιών, που οδηγεί αναπόφευκτα σε συγκρούσεις. Στο δεύτερο μέρος, εξετάζεται η εμπλοκή της Ύδρας των Σπετσών και των Ψαρών στα εσωτερικά των άλλων νησιών, καθώς και οι σχέση αλληλεξάρτησης που είχαν με αυτά, μια και ο αποτελούμενος από τις μοίρες των τριών νησιών στόλος, είχε αναλάβει την αποστολή να προστατεύει τα υπόλοιπα νησιά από τον εχθρικό στόλο, με αντάλλαγμα την παροχή χρημάτων για την διατήρηση του αναγκαίου για την συνέχιση των πολεμικών επιχειρήσεων αριθμού πλοίων. Το αποτέλεσμα της σχέσεις αυτής, ήταν η επαμφοτερίζουσα στάση που οι ηγεσίες των τριών νησιών κράτησαν απέναντι στους κατοίκους των άλλων, όταν καλούνταν να επέμβουν ως όργανα της κεντρικής Διοίκησης για να καταστείλουν τις συχνές ταραχές που ξεσπούσαν σε αυτά.
Στο τέταρτο Κεφάλαιο, δίνεται μια εικόνα του δικαστικού συστήματος που εφαρμόστηκε στην επαναστατημένη Ελλάδα, και ιδίως στα νησιά, ενώ εξετάζεται η σύνδεση της αποτυχίας των αρμοδίων αρχών να το εφαρμόσουν, με τις εσωτερικές αντιπαραθέσεις για τις οποίες έχει γίνει λόγος σε προηγούμενα Κεφάλαια.
Στο πέμπτο Κεφάλαιο, γίνεται λόγος για το φαινόμενο της πειρατείας, την εξάπλωση του κατά τα τελευταία χρόνια της επανάστασης, που είχε σαν αποτέλεσμα την οικονομική εξουθένωση των νησιωτών, την διάλυση του κοινωνικού ιστού, με τους πειρατές να γίνονται η πραγματικοί κύριοι των περισσότερων νησιών, και την απώλεια κάθε κύρους τόσο της κεντρικής Διοίκησης, όσο και των ηγεσιών της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών. Η διατριβή κλείνει, με έναν μικρής διάρκειας επίλογο, στον οποίον εκτίθενται τα συμπεράσματα.
