Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Μπίρμπας Κωνσταντίνος, Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Πατηράκη Ελισάβετ, Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Κακλαμάνος Ιωάννης, Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Φιλντίσης Γεώργιος, Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνου Ευάγγελος, Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Γιαννακοπούλου Μαργαρίτα, Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Κατσούλας Θεόδωρος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Ο προχωρημένος καρκίνος πνεύμονα (ΚΠ) και η βαρεία Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) επηρεάζουν τη ζωή ασθενών και των οικογενειών τους σε πολλαπλά επίπεδα, δημιουργώντας πολύπλευρες ανάγκες. H αξιολόγηση των αναγκών των ασθενών είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να παρέχεται σε αυτούς υψηλής ποιότητας ολοκληρωμένη φροντίδα.
Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση και η σύγκριση των αναγκών ασθενών με προχωρημένο ΚΠ και με βαρεία ΧΑΠ καθώς και η διερεύνηση των παραγόντων που τις επηρεάζουν.
Υλικό και Μέθοδος: Πραγματοποιήθηκε συγχρονική μελέτη συσχετίσεων, σε ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε δύο δημόσια νοσοκομεία της Αττικής από τον Σεπτέμβριο του 2017 έως τον Μάρτιο του 2019.
Το δείγμα της μελέτης: Διεξήχθη δειγματοληψία ευκολίας. Στην μελέτη έλαβαν μέρος Ν=172 ασθενείς (85 ΚΠ / 87 ΧΑΠ) (ποσοστό ανταπόκρισης 96%).
Εργαλεία μέτρησης: Χρησιμοποιήθηκαν τα ακόλουθα εργαλεία: α) Η σύντομη έκδοση του Ερωτηματολογίου Προβλημάτων και Αναγκών ΑΦ (Problems and Needs in Palliative Care Questionnaire- short version, PNPC- short version) (0-64), β) Το βραχύ ερωτηματολόγιο επισκόπησης υγείας (φυσικής και ψυχικής) 12 σημείων (12- Item Short Form Health Survey, SF-12) (0-100%), γ) Το ερωτηματολόγιο δεκαπέντε σημείων υγείας των ασθενών (Patients Health Questionnaire, PHQ-15) (0-30), δ) Η δεύτερη έκδοση της Κλίμακας Φυσικής Κατάστασης στην ΑΦ (Palliative Performance Scale, PPS- v2) (0-100), ζ) Φόρμα συλλογής δημογραφικών και κλινικών χαρακτηριστικών. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν από την ερευνήτρια μέσω προσωπικών συνεντεύξεων που πραγματοποιήθηκαν κατά την διάρκεια της θεραπείας είτε στο χώρο της βραχείας νοσηλείας είτε εντός των θαλάμων νοσηλείας των ασθενών, κατόπιν λήψης της γραπτής τους συναίνεσης. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 22.0 κι η στατιστική σημαντικότητα τέθηκε στο p=0,05.
Αποτελέσματα: Η μέση ηλικία των ασθενών της μελέτης ήταν 66,5 έτη για τους ασθενείς με ΚΠ και 71,3 έτη για τους ασθενείς με ΧΑΠ. Η πλειονότητα και των δύο ομάδων ασθενών ήταν άντρες, με τα ποσοστά να είναι 80,0% για τους ασθενείς με ΚΠ και 70,1% για εκείνους με ΧΑΠ. Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με ΧΑΠ (98,9%) είχαν κάποιο συνοδό νόσημα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των ασθενών με ΚΠ ήταν σημαντικά χαμηλότερο και ίσο με 83,5%. Οι ασθενείς με ΧΑΠ είχαν διαγνωστεί σημαντικά νωρίτερα σε σύγκριση με τους ασθενείς με ΚΠ (8,7% έτη vs 1,3% έτη). Για τους ασθενείς με ΚΠ: όλοι οι ασθενείς είχαν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία (100%), η πλειονότητα αυτών ήταν σταδίου IV (88,2%) και το 90,6% είχε μεταστάσεις. Η συχνότερη τοποθεσία μεταστάσεων ήταν οι λεμφαδένες σε ποσοστό 59,7% και ακολουθούν τα οστά σε ποσοστό 27,3%. Για τους ασθενείς με ΧΑΠ: η πλειονότητα διαγνώστηκε σε ηλικία άνω των 60 ετών (56,3%), νεφελοποιητή χρησιμοποιούσε το 83,9% των ασθενών, και το 89,7% αυτών ένιωθε την ανάγκη να χρησιμοποιήσει οξυγόνο. Ακόμα, το 41,4% των ασθενών παρουσίαζε δύσπνοια μόνο με λοιμώξεις αναπνευστικού.
Οι ασθενείς με ΧΑΠ σε σύγκριση με τους ασθενείς με ΚΠ ανέφεραν στατιστικώς σημαντικά χειρότερη λειτουργική κατάσταση (60% vs 80%), μεγαλύτερη ενόχληση από σωματικά συμπτώματα (11,75% vs 8,51%), (p<0,001), μεγαλύτερη βαρύτητα σωματικών συμπτωμάτων (p=0,002), και περισσότερα προβλήματα και μεγαλύτερη ανάγκη για βοήθεια με την PNPC (p<0,05). Η επισκόπηση της υγείας (φυσική και ψυχική) εκτιμήθηκε ως μέτρια (35,13% vs 37,42% και 44,18% vs 47,36%) χωρίς στατιστικά σημαντική διαφορά. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει παρόμοια φυσική και η ψυχική υγεία των ασθενών των δύο ομάδων, δηλαδή παρόμοια ποιότητα ζωής.
Από την ανάλυση παλινδρόμησης στους ασθενείς με ΚΠ, οι γυναίκες ανέφεραν σημαντικά μεγαλύτερη ανάγκη για φροντίδα (p=0,028) από τους άνδρες. Ακόμα όσοι ασθενείς είχαν υψηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο (p=0,042) και οι γυναίκες (p=0,028) ανέφεραν σημαντικά περισσότερα προβλήματα. Αντίθετα όσοι ασθενείς με ΚΠ είχαν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση (p=0,029), υψηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο (p=0,048), υψηλότερο στάδιο νόσου (p=0,038), υποβληθεί σε αυξημένο αριθμό χημειοθεραπειών (p=0,048), ανέφεραν μικρότερη ανάγκη για φροντίδα. Επιπλέον οι ασθενείς που κάπνιζαν κατά την διάρκεια της μελέτης (p=0,043) ανέφεραν χειρότερη ψυχική υγεία ενώ αυτοί που είχαν υποβληθεί σε περισσότερες χημειοθεραπευτικές συνεδρίες (p=0,047) ανέφεραν καλύτερη ψυχική υγεία.
Στους ασθενείς με ΧΑΠ, όσοι ασθενείς χρησιμοποιούσαν νεφελοποιητή (p=0,013) και είχαν αυξημένο αριθμό επανεισαγωγών ανέφεραν μεγαλύτερη ανάγκη για φροντίδα (p<0,05). Ακόμα οι γυναίκες ανέφεραν σημαντικά χειρότερη ψυχική υγεία (p=0,009) από τους άνδρες καθώς και όσοι είχαν περισσότερες επανεισαγωγές (p=0,007). Επιπλέον όσοι ασθενείς: χρησιμοποιούσαν νεφελοποιητή (p<0,05), οι γυναίκες (p=0,021) και σε όσους είχαν παρέλθει περισσότερα έτη από την αρχική διάγνωση (p<0,05) ανέφεραν περισσότερα προβλήματα. Αντίθετα όσοι ασθενείς με ΧΑΠ είχαν υψηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο (p=0,038/p=0,035) και αυξημένη ηλικία (p=0,004/p=0,003) ανέφεραν λιγότερα προβλήματα και λιγότερη ανάγκη για φροντίδα αντίστοιχα.
Συμπεράσματα: Στους ασθενείς με ΚΠ, οι γυναίκες ανέφεραν μεγαλύτερη ανάγκη για φροντίδα από τους άνδρες και οι καπνιστές ανέφεραν χειρότερη ψυχική υγεία. Ενώ στους ασθενείς με ΧΑΠ η χρήση νεφελοποιητή και ο αριθμός επανεισαγωγών σχετίσθηκε με μεγαλύτερη ανάγκη για φροντίδα. Ακόμα οι γυναίκες και όσοι είχαν περισσότερες επανεισαγωγές ανέφεραν χειρότερη ψυχική υγεία. Επίσης διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς με βαρεία ΧΑΠ σε σύγκριση με τους ασθενείς με προχωρημένο ΚΠ ανέφεραν χειρότερη λειτουργική κατάσταση, μεγαλύτερη ενόχληση από σωματικά συμπτώματα, περισσότερα προβλήματα και μεγαλύτερη ανάγκη για φροντίδα με την PNPC. Ενώ η επισκόπηση της υγείας (φυσική και ψυχική) η οποία εκτιμούσε την ποιότητα ζωής εκτιμήθηκε ως μέτρια χωρίς σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο ομάδες. Συμπερασματικά λοιπόν οι μελετηθέντες ασθενείς με βαρεία ΧΑΠ ανέφεραν μεγαλύτερη ανάγκη για ΑΦ από τους ασθενείς με προχωρημένο ΚΠ. Η συστηματική και ολοκληρωμένη αξιολόγηση των αναγκών έχει μεγάλη σημασία, γιατί βοηθά τους επαγγελματίες υγείας να κατανοήσουν βαθύτερα τις εμπειρίες των ασθενών ώστε να ληφθούν υπόψη στον προγραμματισμό των υπηρεσιών υγείας. Η εμβάθυνση στην εμπειρία τόσο του ΚΠ όσο και της ΧΑΠ και η κατανόηση των αναγκών των ασθενών σε ολιστικό πλαίσιο δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την παροχή ποιοτικής φροντίδας. Ενώ η πραγματοποίηση ποιοτικών μελετών συμβάλει στην εις βάθος εξέταση των αναγκών ΑΦ των ασθενών και στον προσδιορισμό στρατηγικών αποτελεσματικής αντιμετώπισης τους.
